Onderwijsbegroting: leuker kan de minister het niet maken

Gisteren deden oppositiepartijen en zelfs regeringspartijen hun best om het kabinet enigszins aan het schuiven te krijgen, maar na een urenlang debat was er niet of nauwelijks iets veranderd.

Met name bij het leenstelsel springt dat in het oog, omdat een politieke meerderheid het liefst de basisbeurs weer terug zou willen, inclusief regeringspartijen CDA en ChristenUnie. Maar zelfs een uitbreiding van de aanvullende beurs zat er niet in.

Kansspelen voor aanvullende beurs
SGP en GroenLinks hadden voorgesteld om de belasting op kansspelen te verhogen om een ruimere aanvullende beurs mogelijk te maken. Dat wimpelde de minister weg. Het zou begrotingstechnisch niet kunnen.

SGP-Kamerlid Roelof Bisschop kon zijn oren niet geloven. “Sorry dat ik een beetje boos klink, maar ik ben alleen maar verdrietig. Dat soort argumenten moeten we niet willen accepteren. Zo kun je geen beleid maken.” Waarop de minister antwoordde: “Ik vrees dat ik de heer Bisschop vandaag niet van zijn verdriet ga afhelpen.”

Ook andere pogingen om het leenstelsel te verzachten konden haar niet vermurwen. Neem die studievouchers van 2.000 euro waar de eerste lichtingen studenten-zonder-basisbeurs recht op hebben, vijf tot tien jaar na hun afstuderen. Kunnen we dat geld niet beter gebruiken om de studieschuld te verlagen, wilden sommige partijen weten. Zelfs regeringspartij CDA voelt daarvoor.

Studievoucher verzilveren
Nee, is kortweg het antwoord, want dat geld heeft het kabinet niet. Er zijn meer studenten gekomen dan voorspeld toen het leenstelsel werd ingevoerd. De hoop is nu dat deze studenten niet allemaal hun studievoucher gaan verzilveren, zodat de kosten beperkt blijven. “Ik denk bijvoorbeeld aan Europese studenten die hier met studiefinanciering hebben gestudeerd en die sindsdien weer in hun eigen land wonen”, zei de minister. Als je die studievouchers gewoon cash uitkeert, hebben deze studenten er ook recht op en dat is duur.

De protesten van wetenschappers kwamen nauwelijks aan bod in het debat. Wel zei de minister: “Het wetenschapsbudget is niet meegegroeid met de studentenaantallen en te veel prikkels in het stelsel zitten samenwerking in de weg. Dat knelt, voor studenten, voor docenten en voor onderzoekers.”

Maar gevolgen had dat niet. “Ook hier geldt dat de oorzaken van die druk in de loop der jaren zijn ontstaan, om tal van redenen. Ik kan u hier nu niet beloven dat ik al die oorzaken kan wegnemen en al deze problemen in deze kabinetsperiode kan oplossen, maar ik kan u wel beloven dat we doen wat we kunnen.”

En wat kan ze dan doen? Ze legt bijvoorbeeld meer nadruk op samenwerking in plaats van concurrentie in de wetenschap en zo heeft ze nog een paar fijne kneepjes, maar een forse verhoging van het wetenschapsbudget – waar actievoerende onderzoekers voor strijden – lijkt ver weg.

‘Quick and dirty’
Zo ging het ook bij de omstreden verschuiving van geld naar de bèta-technische opleidingen ten koste van de rest: niets meer aan te doen. Minister Van Engelshoven gaf toe dat ze haar ingreep niet “quick and dirty” had moeten noemen, maar ze bleef vierkant achter haar koers staan.

De PvdA vroeg nog of de minister niet een advies over de bekostiging op de lange termijn moest afwachten. Er is nu geld uitgetrokken voor een ‘zachte landing’ van de ingreep. Je zou het ook kunnen omdraaien, redeneerde Kamerlid Kirsten van den Hul. Je kunt dat geld voor die zachte landing aan de technische universiteiten geven, terwijl je nog even wacht met het aanpassen van het hele stelsel tot er een solide onderbouwing voor is. Maar nee, de minister vond dat het niet kon wachten.

Al met al wekt de minister de indruk dat ze niet meer te beïnvloeden is als ze eenmaal een standpunt heeft ingenomen: dan is ze met geen tien paarden in beweging te krijgen. Daarbij gebruikt ze, als het zo uitkomt, tegengestelde betooglijnen. Waarom ze het leenstelsel niet wil aanpassen? Ze wil eerst de evaluatie afwachten en geen overhaaste beslissingen nemen. Waarom ze zo snel geld verschoof van algemene universiteiten naar techniek? Deze keer had ze géén tijd om op nader onderzoek te wachten, het moest op stel en sprong gebeuren.

Hele lijst moties
Een reeks moties volgde aan het einde van het debat. Van Engelshoven mopperde erover. “Dat is een hele lijst. Ik moet eerlijk zeggen dat ik na de Algemene Politieke Beschouwingen, waar toch iets gezegd is rondom terughoudendheid met moties, had verwacht dat wij er een stuk minder zouden hebben dan vorig jaar.”

Alle moties die haar koers serieus zouden bijstellen, heeft ze ontraden. De Kamer zal er dinsdag over stemmen.