Onderwijsraad: ‘Terug naar tekentafel met wet internationalisering’

We moeten wachten op een advies van de Onderwijsraad, zei demissionair minister Dijkgraaf afgelopen januari, toen kritische Tweede Kamerleden hem tot spoed maanden om de instroom van buitenlandse studenten te beperken.

Dijkgraaf werkt al twee jaar aan zijn wetsvoorstel ‘Internationalisering in balans’, een verzameling maatregelen die het Nederlands in het hoger onderwijs moeten beschermen en die binnen opleidingen een instroombeperking voor de Engelstalige trajecten mogelijk moeten maken. Hierover wilde hij de visie van de Onderwijsraad horen.

Onderbouwing
Dus ligt er nu een nieuw advies, en het komt hierop neer: denk er beter over na, want de gevolgen zijn niet goed onderzocht en de onderbouwing schiet tekort. Bovendien zijn er meer mogelijkheden om de doelen te bereiken.

Eigenlijk staat er maar één ding in het wetsvoorstel dat de goedkeuring van de Onderwijsraad kan wegdragen: de numerus fixus voor Engelstalige (of anderstalige) trajecten. Dat kan de toegankelijkheid van het onderwijs voor Nederlandstalige studenten ten goede komen, meent de raad.

De VVD is daar ook voorstander van en heeft vorige maand zelfs een amendement ingediend om die maatregelen rond de numerus fixus alvast in de wet te zetten. Dijkgraaf wilde dat nog niet. Het moet in samenhang met de rest gebeuren, vond hij, en hij heeft zijn wetsvoorstel nog niet ingediend.

Edith Hooge. Foto: Josje Deekens

Tijdsdruk
Het kan haast niet anders of het advies om langer na te denken gaat in de Tweede Kamer op scepsis stuiten. “De zorgvuldigheid van wetgeving mag niet lijden onder de tijdsdruk”, vindt Edith Hooge, voorzitter van de Onderwijsraad. 

De politiek werkt al jaren aan zo’n wet. Kan het kabinet een deel alvast invoeren en langer nadenken over de rest? 
“Wij brengen advies uit en signaleren de risico’s van dit wetsvoorstel, maar wij zeggen niets over het tempo dat de minister moet aanhouden. Dat is aan de politiek.”

Tegelijkertijd dreigen sommige dingen volgens uw advies te snel te gaan. Dijkgraaf wil bijvoorbeeld de huidige Engelstalige opleidingen onderwerpen aan een toets of ze de juiste onderwijstaal hebben gekozen. Zo niet, dan moeten ze snel omschakelen naar het Nederlands.
“En dat vinden wij buitenproportioneel. Het geeft een grote mate van onzekerheid, omdat er nog geen duidelijke voorwaarden zijn opgesteld op grond waarvan opleidingen kunnen afwijken van het Nederlands als onderwijstaal.”

De opleidingen kunnen toch allang aan de onderbouwing van hun taalkeuze werken? Dan hebben ze langer dan negen maanden de tijd.
“De instellingen moeten volgens het wetsvoorstel aan zelfregie doen en daar zouden ze al mee kunnen beginnen. Wij vinden ook dat ze beter moeten verantwoorden in welke taal ze lesgeven. Maar uiteindelijk krijgt de minister volgens dit wetsvoorstel de bevoegdheid om wel of geen toestemming te verlenen voor anderstalig onderwijs. Dat geeft onzekerheid en dan is negen maanden echt veel te kort. Stel dat je zoiets doet bij een technische opleiding waar de helft van de docenten uit het buitenland komt, dan is een snelle overstap naar Nederlandstalig onderwijs niet uitvoerbaar. Het leidt ook tot rechtsonzekerheid.”

De raad oppert een andere bekostiging voor Nederlandstalige en Engelstalige opleidingen. 
“Je zou inderdaad kunnen bekijken of dat een manier is om de instroom van internationale studenten beheersbaar te maken.”

Moet je die ingewikkelde discussie over bekostiging eerst voeren voordat je deze wet kunt behandelen? 
“Er zit nu een prikkel in de bekostiging om veel internationale studenten te werven. Het zou goed zijn om daarnaar te kijken als je wilt dat instellingen anders gaan handelen. Het doel van de wet en de gekozen maatregelen moeten op elkaar aansluiten.”

Is het gek als de politiek taaleisen wil stellen?
“Taalbeheersing is belangrijk, in alle opleidingen. Dat geldt ook voor de taalbeheersing van docenten en onderzoekers, soms ook in andere talen dan alleen het Engels, bijvoorbeeld het Frans of Duits. Het is ook goed als internationale docenten en onderzoekers binnen afzienbare tijd het Nederlands op basisniveau beheersen, zodat ze kunnen meedoen in de samenleving en meer betrokken raken bij de gemeenschap van hun universiteit of hogeschool.”

Het advies van de Onderwijsraad is vandaag openbaar gemaakt. Minister Dijkgraaf bedankt de raad, maar geeft nog geen inhoudelijke reactie. Wel hoopt hij dat het hoger onderwijs alvast aan de slag gaat. “Ik heb de hogescholen en universiteiten gevraagd om naast het wetsvoorstel te kijken wat er al gedaan kan worden, vooruitlopend op dat wetsvoorstel.” Daar heeft de Tweede Kamer hem ook om gevraagd.