Opening academisch jaar over normen en waarden van de wetenschap

In het academisch onderwijs moet meer ruimte komen voor het doorgeven van normen en waarden. Dat zei staatssecretaris Sander Dekker tijdens de opening van het academisch jaar in Utrecht. Robbert Dijkgraaf denkt dat meer geld voor ongebonden onderzoek ook zal bijdragen aan een betere samenleving.

Staatssecretaris Sander Dekker begon zijn toespraak te zeggen dat hij iets over zichzelf wilde vertellen. Niet in drie uur (zoals zijn baas Mark Rutte in Zomergasten), maar in een kwartier. Dekker was de eerste van de familie die mocht studeren. Na een studie bestuurskunde, stond Dekker voor de keuze: het bedrijfsleven, de overheid of promoveren. Hij ging promoveren, maar maakte dit nooit af omdat hij koos voor de politiek. “Ik heb geleerd dat persoonlijke vorming voor mij belangrijker is dan geld en status.”

Waarden komen niet vanzelf aanwaaien
Dekker is trots op de waarden van Nederland: “Eén van de meest vrije, veilige en welvarende landen ter wereld. Een land waar we mensen niet laten vallen als het even tegenzit. Een land waar je kunt zijn wie je bent, ongeacht je geloof, je herkomst of je seksuele geaardheid.” Maar, zo zegt Dekker, die waarden komen niet vanzelf aanwaaien en staan de laatste tijd voortdurend onder druk. Daarom is het in zijn ogen van belang dat het academisch onderwijs meer aandacht heeft voor algemene vorming, voor Bildung en goed burgerschap. In de collegebanken moet gesproken worden over de waarden die we delen. Hij noemt de studentengroep Dare to be Grey daar een mooi voorbeeld van.

Niet alleen in de collegebank, ook in de maatschappij zouden de wetenschappers zich meer laten horen, meer duiding geven en optimisme ten toon spreiden. Hij noemt Micha de Winter en Beatrice de Graaf als voorbeelden. En Bert Weckhuysen zorgt voor optimisme met zijn onderzoek naar katalysatoren om de schaarse brandstoffen efficiënter te gebruiken.

Feiten worden te vaak gezien als obstakels
De bekende natuurkundige en alumnus van de UU Robbert Dijkgraaf ging verder waar Dekker ophield. Hij verbaasde zich erover dat wetenschappers steeds minder waardering krijgen. Hun werk wordt gezien ‘als ook een mening’ en ‘feiten worden te vaak beschouwd als obstakels’.

Dijkgraaf hield een warm pleidooi voor het ongebonden onderzoek. Geef wetenschappers de ruimte. Veel ontdekkingen waren in eerste instantie niet gemaakt als oplossing voor een probleem, ze kwamen voort uit de verbeelding, uit nieuwsgierigheid om te willen weten hoe de wereld in elkaar zit. Pas later bleken de uitkomsten belangrijke bouwstenen voor een nieuwe toekomst. Hij rekende voor dat het geld voor het vrije, ongebonden onderzoek steeds meer afneemt en dat vindt hij schadelijk.

Vorming in het onderwijs
De verhalen van beide heren sloten goed aan bij de presentatie van het strategisch plan waar collegevoorzitter Marjan Oudeman de middag mee begon. Meer aandacht voor vorming in het onderwijs en het geven van vertrouwen aan wetenschappers die de maatschappij vooruit willen helpen.

Ook de studentenprijzen pasten prima in dit patroon. De drie genomineerde studenten droomden ervan met hun project de wereld een beetje beter te maken. En bij de genomineerde masterscripties ging het eveneens om onderzoek om de wereld vooruit te hlepen, zoals verbetering van relatie tussen patiënt en arts en het zorgen van duurzamere energie.

Het eigen geluid van Remy van Kesteren
Zelfs de beroemde Utrechtse harpist Remy van Kesteren gaf zijn optreden glans met het verhaal dat hij meer wil dan alleen de bespeler van een harp. Hij ging op zoek naar een eigen geluid, een eigen persoonlijke vorming met nieuw en origineel werk. Het leverde hem een groot applaus op.

Met het zichtbaar maken van de universiteit in de samenleving, werd meteen een begin gemaakt door de ceremonie van de opening van het academisch jaar uit te zenden op een scherm op het Domplein. De  toeristen mochten dan niet de Domkerk in, ze konden wel zien wat er daar aan de hand was.