Opleidingen moeten selectie beter onderbouwen

Sommige opleidingen laten maar een beperkt aantal studenten toe. Bekende voorbeelden zijn geneeskunde, bouwkunde en psychologie aan de universiteit en verloskunde, fysiotherapie en toegepaste psychologie in het hbo.

Keer op keer blijkt dat de selectie van studenten voor deze opleidingen tot kansenongelijkheid leidt: sommige groepen studenten komen er minder makkelijk doorheen dan andere. Het maakt bijvoorbeeld uit of je ouders een selectietraining kunnen inkopen of niet.

Maar werkt selectie eigenlijk wel? Vaak doen opleidingen maar wat, zoals de Inspectie van het Onderwijs vaststelde. Ze hebben niet helder op een rijtje waarom ze selecteren zoals ze dat doen.

Geen bias
In een brief aan de Tweede Kamer noemt minister Bruins het “evident” dat een instelling de selectieprocedures goed moet onderbouwen en regelmatig moet checken of er geen bias optreedt. “In de praktijk ontbreekt echter die onderbouwing van gehanteerde criteria en instrumenten vaak nog.”

Daarom gaat hij die onderbouwing wettelijk verplichtstellen, zowel voor de bachelors als masters in hbo en wo. De onderbouwing moet bovendien openbaar zijn, anders kan de medezeggenschap er niet goed over adviseren.

Loten
Tot het jaar 2000 konden opleidingen alleen loten. Pas daarna kregen ze de kans om de helft van hun nieuwe studenten te selecteren op grond van allerlei zelfbedachte criteria: niet alleen rapportcijfers wogen mee, maar ook bijvoorbeeld motivatie of persoonlijkheid. In 2017 werd loting helemaal afgeschaft. Loten is niet eerlijk, vonden ze toen.

Maar in de praktijk blijkt selectie ook niet eerlijk uit te pakken. Daarom maakt loting een voorzichtige comeback. Voor studiejaar 2025-2026 mogen opleidingen weer loten, als ze willen. 

“In de selectie voor het studiejaar 2025-2026 maken 26 opleidingen gebruik van loting”, meldt Bruins. Dat doet bijvoorbeeld de opleiding geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. 

Geen voorkeursbeleid
Wat hij overigens niet gaat doen, is bepaalde groepen een streepje voor te geven vanwege hun achtergrond (bijvoorbeeld jongeren met een migratieachtergrond meer kans bieden op selectie voor een opleiding als geneeskunde). Dit wordt ook wel positieve discriminatie, voorkeursbeleid of corrigerende selectie genoemd.