Oppositie krijgt ‘historische bezuinigingen’ op onderwijs niet van tafel

Rond half drie ‘s nachts, na roerige Algemeen Politieke Beschouwingen, stemde de Tweede Kamer over een reeks moties die de koers van het kabinet moesten bijsturen. Op het gebied van onderwijs en onderzoek mocht dat niet baten.

Historisch
De regering komt met “de grootste onderwijsbezuiniging van deze eeuw op mbo, hogescholen, universiteiten, onderzoek en innovatie”, staat in de motie van D66, GroenLinks-PvdA, CDA, SP, PvdD, Volt, Denk en ChristenUnie. 

Bovendien is de voorgenomen langstudeerboete volgens deze partijen “een boete op leren, studeren en ontwikkelen”. Bezuinigen op onderwijs, onderzoek en jongeren is “een bezuiniging op de toekomst van Nederland”.

De motie verzocht de regering om het geld ergens anders vandaan te halen, bijvoorbeeld door medisch specialisten in loondienst te laten treden. Ook kan het kabinet “ondoelmatige en ineffectieve fiscale regelingen” schrappen en een belasting op digitale diensten invoeren.

Premier Dick Schoof ontraadde de motie. “Het kabinet maakt andere keuzes”, was zijn antwoord. “De voorgestelde dekking heeft een negatief effect op het bedrijfsleven.” Hetzelfde gold voor een andere motie die de bezuinigingen op het basis- en voortgezet onderwijs wilde tegenhouden. De regeringspartijen verwierpen beide moties. 

Migratietop
De Algemene Politieke Beschouwingen werden gedomineerd door de crisiswet waarmee het kabinet de asielinstroom wil beperken. Eerst mocht de Tweede Kamer de kritische adviezen van ambtenaren niet krijgen, daarna kwamen er zwartgelakte stukken en weer later kreeg de Kamer die stukken alsnog zonder censuur. 

Daarvoor was druk van regeringspartij NSC nodig. Nicolien van Vroonhoven verwees naar de Grondwet, waarin staat dat de Tweede Kamer het recht op informatie heeft. Het ontlokte premier Dick Schoof de verzuchting: “Tjongejongejonge.” 

Studiemigratie is deze partijen ook een doorn in het oog, maar voor zover bekend gaat de voorgenomen crisiswet daar niet over. Waarschijnlijk komt de internationalisering van het hoger onderwijs wel ter sprake tijdens de ‘migratietop’ die het kabinet wil organiseren. Die top is bedoeld om met “betrokken partijen” tot “tijdige uitwerking van beleid” te komen. 

Hoe dat voor het hoger onderwijs uitpakt, is afwachten. Voorlopig lijkt het kabinet van plan om een wetsvoorstel van het vorige kabinet door te zetten: Internationalisering in Balans. Maar de Tweede Kamer sprak gisteren niet of nauwelijks over buitenlandse studenten.

Slimste koppen
In het debat bekritiseerde Volt specifiek de bezuinigingen op het Fonds voor Onderzoek en Wetenschap. Het gaat dan bijvoorbeeld om de startersbeurzen voor wetenschappers. Die bezuiniging zou het kabinet moeten terugdraaien, “zodat onze slimste koppen een bijdrage kunnen leveren aan nieuwe ideeën en uitvindingen om bijvoorbeeld klimaatverandering te verslaan”. 

De partij diende daartoe gisteravond een motie in. In plaats van die bezuiniging zou het kabinet fiscale regelingen kunnen versoberen “die niet meer actueel zijn, zoals het heffingsplafond voor leidingwater”. 

Ook deze motie was bij voorbaat kansloos. Het kabinet moet nu eenmaal bezuinigen, vond premier Schoof. Het kan niet allemaal pijnloos, meende hij. “Dat geldt ook voor de bezuinigingen op het Fonds Onderzoek en Wetenschap. Niet alles kan.” 

Btw op boeken
In het debat kwam overigens ook de verhoging van de btw op boeken ter sprake, die onderwijs en kennis duurder maakt. Zelfs Geert Wilders (PVV) vond het een “heel vervelende” maatregel. “Ik denk dat iedereen van de coalitie dit niet de meest fijne ombuiging vindt”, zei hij woensdag al. 

Ook de andere regeringspartijen deden alsof zij er niet voor verantwoordelijk waren. Kennelijk staat de deur op een kier voor een alternatief.

Schoof zag dat niet aankomen. De vier coalitiepartners zijn immers “tot diep in de nacht” geconsulteerd over de kabinetsplannen. “Daarbij heb ik geconstateerd dat deze btw-verhoging in ieder geval geen punt van discussie is geweest.”