Overleden Nobelprijswinnaar hield Utrecht nog goed in de gaten
De letters op het Bloembergengebouw staan er al weer enige tijd keurig op, mede op aandringen van de naamgever zelf. Foto DUB.
Nico Bloembergen won in 1981 de Nobelprijs voor de Natuurkunde voor zijn baanbrekende onderzoek op het gebied van de laserspectroscopie. Eerder in zijn loopbaan was hij een pionier op het gebied van kernmagnetische resonantie (NMR) dat de basis vormt voor de bekende mri-scans.
Twintig jaar na de uitreiking was de Nobelprijswinnaar aanwezig toen het door Ben van Berkel ontworpen Nicolaas Bloembergengebouw in De Uithof werd geopend. Het blauwe gebouw aan de Leuvenlaan biedt sinds 2001 onderdak aan de Utrechtse NMR-onderzoekers. De vernoeming had Bloembergen te danken aan zijn innovatieve werk in Harvard én aan het feit dat zijn wetenschappelijke wortels in Utrecht lagen.
In Bilthoven opgegroeid, begon hij in 1938 aan een studie Natuurkunde in Utrecht. Die rondde hij in 1943 af, vlak voor de sluiting van de Nederlandse universiteiten. Met een aanstelling als brandweerman ontliep hij vervolgens de oproep voor de Arbeitseinsatz in Duitsland. Twee jaar lang zette hij daarna zijn onderzoek en studie op eigen kracht voort, “bij een walmende olielamp” herinnerde hij zich in een Volkskrantinterview. Maar na de oorlog vertrok hij naar de Verenigde Staten waar hij meer mogelijkheden zag voor zijn wetenschappelijke werk. Later keerde hij korte tijd terug naar Nederland om in Leiden te promoveren.
Bloembergen bleef de Utrechtse onderzoekers van op afstand volgen. In 2005 (toen al 85) bezocht hij de Utrechtse onderzoeksgroep van hoogleraar Boelens en Kaptein nog eens met een van zijn broers. En in 2014 ontving “het bestuur van het Nicolaas Bloembergen Gebouw” onderstaand kattebelletje. Bloembergen had op een foto in een architectuurboek gezien dat een er een letter was weggevallen uit zijn naam op het gebouw.
Op het gebouw waren de letters NMR in zijn naam gekanteld en van een felroze kleur voorzien. Zo vielen ze extra op. Die drie letters bleken echter van iets minder kwaliteit dan de overige en snel los te laten. Bloembergen miste daarom op de foto de letter ‘r’ en vroeg om een spoedig herstel. Daarop werd snel actie ondernomen, de letters werden bijbesteld en teruggeplaatst. Want Bloembergen had wel een beetje gelijk toen hij over de ontbrekende letter zei: “Dat maakt een slordige indruk op het publiek.”
Ook de Utrechtse roeivereniging Triton in 1991 ontving in 1991 post van Bloembergen, zo laat roeihistoricus Johan ten Berg DUB weten. Ten Berg trof in zijn archief een kopie aan van de achterzijde van een foto (zie onder) die het trotse oud-lid Bloembergen naar de vereniging stuurde. Op de foto die in het Triton-archief van het Universiteitsmuseum in de kelder van het Bleekergebouw in De Uithof ligt, is volgens Ten Berg een kabinet te zien met daarin twee roeimedailles naast de Nobelprijs.
Opmerkelijk is dat liefst drie Nobelprijswinnaars in hun jonge jaren bij Triton roeiden. Ook de winnaar van de prijs voor Natuurkunde in 1999 Gerard ’t Hooft was lid. Daarnaast won één van de oprichters van de roeivereniging, Willem Einthoven, in 1924 de Nobelprijs voor Geneeskunde. In totaal hebben twaalf Nobelprijswinnaars in Utrecht gestudeerd of gewerkt.
Ten Berg stuurde ook onderstaande uitsnede uit een bekende foto van corpsleden op de laatste avond voordat de Duitse bezetter in WO II de societeit in beslag nam. Bloembergen staat op die foto wat afzijdig geheel rechts.
De Volkskrant en de NRC publiceerden afgelopen week al artikelen over de overleden Nederlandse Nobelprijswinnaar. De UU zelf verwees onder meer naar een video-interview van tien jaar geleden waarin Bloembergen terugkijkt op zijn loopbaan.