PPE-studenten: ‘Willekeur gemeente Utrecht over toestaan demonstraties’

Drie studenten van de opleiding Politics, Philosophy & Economics hadden voor een cursus een onderzoek opgezet naar de manier waarop in Utrecht toestemming gegeven wordt voor protestacties. Aanleiding was dat ze de actiecultuur in Nederland zo anders vinden dan in de landen waar ze vandaan komen: Spanje, Duitsland en Italië. “We missen hier de spontaniteit in het actievoeren. Het is hier allemaal zo georganiseerd en weinig emotioneel”, legt Alice von Lenthe.

Voor het onderzoek zijn de studenten gaan praten met verschillende actiegroepen die in Utrecht hebben gedemonstreerd, waaronder klimaatactivisten Extinction Rebellion en een groep die protesteerde tegen de coronamaatregelen. Maar ze spraken ook  met een aantal politieke partijen van de gemeenteraad, met politieke adviseurs van de gemeente en met vertegenwoordigers van de lokale pers.

Geen spontaniteit
Alice: “Wat ons opviel was dat de regelgeving van aanmelding van een demonstratie zo belemmerend is. Je moet minstens 48 uur van tevoren melden als je een protestactie wilt organiseren, en zelfs twee weken als je een mars wilt houden. Hierdoor wordt de spontaniteit om direct op nieuws te reageren wel erg ingeperkt.”

Een ander punt dat het trio verbaasde, is de lange lijst met voorwaarden en beperkingen die demonstranten opgelegd kunnen krijgen. “Zo wordt er vaak een bepaalde plek aangewezen die niet centraal gelegen is. Of die ver weg is van de mensen die je jouw standpunten wil laten weten. Extra opvallend was daarbij dat sommige groepen minder restricties kregen opgelegd dan anderen. Zo mochten de actievoerders tegen de verbreding van de weg langs Amelisweerd meer dan die van Extinction Rebellion. Dat heeft ook met reputatie te maken,” aldus Alice. “Een groep die in het recente verleden voor overlast heeft gezorgd, zoals het illegaal blokkeren van wegen, krijgt bijvoorbeeld een minder goede plek aangewezen voor hun actie.”

Openbare veiligheid
De studenten vinden dat iedereen die wil protesteren gelijk moet worden behandeld. Of het nu mensen zijn die protesteren tegen de coronamaatregelen, tegen Amelisweerd of tegen de stikstofmaatregelen. Zo mochten de demonstranten die protesteerden tegen de sluiting van het restaurant Waku Waku hun actie niet bij het restaurant houden, maar moesten naar het Jaarbeursplein.

Ze snapt dat de gemeente ook met openbare veiligheid en landelijk opgelegde coronamaatregelen te maken heeft en heeft gehad. “Maar wij hadden het idee dat de restricties strenger waren dan nodig. Wat ons zorgen baarde tijdens de gesprekken met de politieke partijen was dat zij zich weinig zorgen leken te maken over de door de gemeente gehanteerde restricties.”

Gecriminaliseerd
Tenslotte bleek dat politie bij sommige groepen snel ingrijpt en actievoerders arresteert als een demonstratie bijvoorbeeld niet is aangemeld. De actievoerders worden dan gecriminaliseerd en krijgen boetes. Uiteindelijk komen de actievoerders wel weer vrij, maar ze worden wel belemmerd in hun protestacties.

De studenten schrokken zo van hun bevindingen dat ze de resultaten van hun onderzoek hebben verwerkt in een manifest. Dat is door acht (studenten)organsiaties ondertekend. Wat de studenten  met het manifest willen bereiken, is dat de politici zich meer bewust worden van de manier waarop het recht op protest wordt ingevuld door de gemeente. Daar zijn internationale wetten en verdragen voor, zoals de wet openbare manifestaties. 

Boerenacties
De boerenacties op dit moment lijken juist te wijzen op een emotionele protestcultuur. De boeren lappen de meeste regels aan hun laars door blokkades van snelwegen en het in vlam zetten van strobalen. In de Tweede Kamer gaan stemmen op om de regels voor protest aan te scherpen. Alice zou dat niet goed vinden. Ze vindt dat spontaan protest, ook buiten de regels om mogelijk moet zijn. “Maar daarbij stellen we wel dat we tegen gebruik van geweld, vernielingen en het aantasten van het privéleven zijn.”

Reactie gemeente
De gemeente Utrecht heeft het manifest ontvangen. De woordvoerder van burgemeester Sharon Dijksma zegt dat de gemeente demonstreren een onbetwistbaar grondrecht is. De gemeente zorgt daarom dat iedereen die in Utrecht wil demonstreren dit kan doen. Er is geen vergunning nodig voor een demonstratie, maar deze moet wel worden gemeld bij de gemeente. Volgens de woordvoerder staat in de Wet openbare manifestaties (Wom) dat bepaalde eisen aan het protest gesteld kunnen worden, bijvoorbeeld wat betreft de locatie. Dit soort voorschriften kunnen nooit gaan over de inhoud van de demonstratie, maar enkel over het voorkomen van ‘wanordelijkheden of gevaren voor de gezondheid of belemmering van het verkeer’.