Proef met Mastodon: hoger onderwijs hoopt op minder haatberichten

De Universiteiten van Nederland en ict-vereniging SURF willen op Mastodon een omgeving creëren waar studenten en medewerkers van Nederlandse onderwijsinstellingen berichten kunnen delen. Ook de hogescholen haken aan. Het nieuwe platform lijkt op Twitter maar dan hopelijk zonder bedreigingen van anonieme gebruikers en opruiende hashtags.

Het Twitter-alternatief Mastodon bestaat uit talloze verschillende digitale ruimtes, oftewel servers, waarvan je lid kan worden. De data van gebruikers komen niet bij één bedrijf terecht en er spelen in principe geen commerciële belangen. Dat biedt perspectief, want instellingen maken zich al langer zorgen over de toenemende afhankelijkheid van grote tech-bedrijven als Twitter in de wetenschap en het onderwijs. Steeds meer wetenschappers en instellingen zijn al met persoonlijke accounts op Mastodon te vinden.

Inhoudelijke discussies
Programmamanager Publieke Waarden bij SURF Wladimir Mufty: “Sinds Twitter is overgenomen door Tesla-baas Elon Musk, die massaal mensen ontsloeg en accounts van journalisten blokkeerde, zijn mensen aan het denken gezet. Juist in het onderwijs en onderzoek is er animo voor een goed platform voor inhoudelijke discussies zonder achterliggend businessplan voor gebruikersdata.”

Dat het platform makkelijker inhoudelijke discussies en vrij debat faciliteert, komt volgens Mufty door de manier waarop het is opgezet. “Op Mastodon moet een gebruiker iets meer moeite doen. Je moet zelf je servers opzoeken. Dat hebben de ontwikkelaars opzettelijk zo ontworpen. Op Twitter krijg je bijvoorbeeld automatisch hele lijsten te zien met hashtags waar iedereen op dat moment op klikt.” 

Polarisatie
Het bedrijf achter Twitter probeert volgens Mufty op allerlei manieren meer gebruikers te trekken. “Dat geldt ook voor het promoten van veel bekeken tweets, of die nu ophitsend zijn of niet. Nare opmerkingen onder berichten worden vervolgens nauwelijks tegengegaan.”

Twitter is dus een grote vergaarbak van de hele wereld met een algoritme dat zoveel mogelijk bekijks probeert te trekken, legt Mufty uit. “Op onze Mastodonserver krijg je straks alleen te zien waar je zelf naar zoekt en waar gebruikers het over hebben in de wereld van onderzoekers en onderwijsprofessionals. Daarmee verklein je de kans op polarisatie of algoritmes die bepalen wat jij wel en niet te zien krijgt.” Als je iets op een andere server buiten de onderwijs- en wetenschapswereld wilt zoeken dan kan dat, maar dan moet je daar meer moeite voor doen.”

Pilot
Vanaf maart kunnen studenten en medewerkers, van de instellingen die meedoen, zich met hun instellingsaccount aanmelden voor de pilot van de Mastodon-server. Buitenstaanders kunnen geen lid worden. Mufty: “We moeten voor die tijd nog veel uitproberen en bespreken wat we met de moderatie gaan doen, dus hoe we zorgen voor goede omgangsvormen. Elke server mag namelijk zijn eigen regels toepassen. Als we niet willen dat er desinformatie wordt verspreid via de kanalen, dan moet er moderatie komen. Wordt daar een groep experts voor aangesteld? Doen zij dat vrijwillig of betaald? Dat zijn allemaal vragen die we nog moeten beantwoorden en hoe we dat invullen hangt samen met de waarden die we belangrijk vinden.”

Bubbel
Is het gevaar van Mastodon niet dat je weinig informatie onder ogen krijgt van buiten je bubbel? “Ja en nee”, zegt Mufty. “Het is wel makkelijker om in je eigen bubbel te blijven en gelijkgestemden te vinden, maar veel mensen vinden dat vaak juist wel prettig. Het aantal anonieme bedreigingen of haatberichten binnen de pilot-omgeving zal afnemen omdat elke gebruiker herleidbaar is op de server. Maar als je er moeite voor doet kun je ook andere servers zoeken om deel te nemen aan discussies. Interactie tussen verschillende servers is dus wel mogelijk.” 

Het nadeel van Mastodon is dus dat berichten een kleiner bereik zullen hebben, omdat buitenstaanders de berichten niet zomaar voorgeschoteld krijgen, ze zullen ze zelf moeten opzoeken. Het voordeel is dat de omgeving mogelijk veiliger wordt. Hoe het uitpakt zal het experiment moeten uitwijzen.