Professor van de kroeg en de kermis Gerrit Jansen overleden

Meneer Jansen, zo werd hij genoemd in café Van Wegen. Gerrit Jansen was een bescheiden en altijd vriendelijke stamgast van het bekende Utrechtse etablissement in wijk C, zo zegt de huidige uitbater Niek Veerman deze week in het AD/Utrechts Nieuwsblad na het overlijden van de emeritus hoogleraar Sociologie van Bouwen & Wonen.

Vijftig jaar geleden verrichte Jansen al veldwerk in de kroeg aan de Lange Koestraat. Zijn observaties daar droegen bij aan een opzienbarend proefschrift De Eeuwige Kroeg over de economische, culturele en zelfs politieke rol van het bruine café. De Utrechtse socioloog trok er landelijk de aandacht mee.

Triviaal en verwerpelijk
De kiem voor het proefschrift legde Jansen tijdens een onderzoek dat hij na zijn afstuderen deed voor de gemeente Haarlem naar de sanering van de binnenstad. Hij ontdekte toen de belangrijke huiskamerfunctie van de cafés die op elke straathoek te vinden waren en schreef een rapport daarover. Hij kwam daarbij onder meer in contact met de bekende schrijver en liefhebber van bruine kroegen Simon Carmiggelt.

In een interview met dagblad Trouw ter gelegenheid van zijn emeritaat in 1994 zei Jansen over de grote belangstelling voor het onderzoek waarmee hij zijn wetenschappelijke loopbaan begon: “Het was iets nieuws: een wetenschappelijke studie over een onderwerp dat tot dan toe als triviaal en zelfs een beetje verwerpelijk werd beschouwd.”

Ook in zijn latere werk richtte Jansen zich op alledaagse onderwerpen. Zo schreef hij het boek De Straat: een portret. Dat was een sociologische studie over de gemeenschapszin en de buurtfeesten in de Utrechtse Kovelaarstraat, een zijstraat van de Koningsweg.

Piekenkermis
Maar grotere bekendheid kreeg in 1987 Een roes van vrijheid: kermis in Nederland. Daarvoor dook hij in de Nederlandse kermiswereld en legde hij contacten met de verschillende kermisfamilies. Nadat Jansen bij de gemeente het voorstel deed om de oude stadstraditie in ere te herstellen kreeg Utrecht in 1986 de bekende piekenkermis op de Maliebaan. Bezoekers konden daar voor een gulden gebruik maken van de attracties.

Tijdens het afscheidscollege van Jansen verscheen tot verbazing van de aanwezigen een vuurspuwer die de Aula van het Academiegebouw vol rook zette.

De gewone man / vrouw
Jansen stimuleerde ook zijn studenten om oog te hebben voor de kleine, schijnbaar onbelangrijke zaken die toch van groot belang zijn voor het geluk van mensen. In het interview met Trouw zei Jansen van een oud-student een veelzeggende boodschap te hebben gekregen.

“Ik ben blij dat jij als socioloog de gewone man/vrouw en daarmee de echte geschiedenis tot leven hebt gebracht”, had deze oud-student hem geschreven. Jansen: “Tja, dat klinkt meteen weer zo gewichtig, maar, zonder mezelf op de borst te kloppen, misschien zit daar wel iets in. Dat kaartje ontroerde me echt.”

Utrechtse gezelligheid
In 1996 sprak het toenmalige U-blad met Jansen over de grote groei van het aantal cafés in Utrecht. De binnenstad was sinds de helft van de jaren 70 al veel gezelliger geworden, vond hij. De groei van het aantal studenten en vernieuwende cafés zoals Jan Primus dat vanaf 1974 aan de Jan van Scorelstraat speciaalbieren ging serveren, hadden daaraan bijgedragen. “Daarvoor kon je ’s avonds bij wijze van spreken een kanon afschieten op de Oudegracht zonder noemenswaardige schade aan te richten.”

Op verzoek van het U-blad maakte Jansen in 1996 ook een top 10 van zijn favoriete Utrechtse kroegen. Die zag er zo uit (de meeste bestaan nog steeds):

1.     Primus
2.     Van Wegen
3.     O’ Leary’s
4.     De Vriendschap
5.     Polman’s Huis
6.     De Postillon
7.     De Zes Vaatjes
8.     Ledig Erf
9.     De Doerak
10.   Dikke Dries

------------------------------------------
Gebruikte bronnen waarnaar niet gelinkt wordt in het artikel:
Gerrit Jansen, de kermisprofessor (1929 - 2021), Nieuws030
Het café is, Resource Wageningen
Prof. Dr. Gerrit Jansen, professor van het gewone, De Oud Utrechter