Promotor van het jaar 2015: alleen kwantiteit telt niet

Medisch microbioloog Marc Bonten is met negen promoties de ‘Promotor van het jaar 2015’ van de Universiteit Utrecht geworden. Dat blijkt uit de jaarlijkse telling van DUB.

De hoogleraar Geneeskunde krijgt in februari echter gezelschap. De promovendi van de Utrechtse Graduate School Life Sciences kiezen dan voor het eerst de ‘Supervisor of the year’, de hoogleraar die zijn of haar promovendi in 2015 het best heeft begeleid.

“Wanneer je zo’n door promovendi uitgereikte onderscheiding krijgt, is dat natuurlijk pas echt een eer”, zegt Marc Bonten al vroeg in het gesprek, “want bij de Supervisor of the year gaat het om je kwaliteit als begeleider. Promotor van het jaar word je puur op basis van aantallen; dat zegt niet zoveel. En sinds we het hier in Utrecht over Science in Transition hebben, is een uitsluitend op kwantiteit gebaseerde titel zelfs een tikkeltje discutabel.”

Daarmee wil de Utrechtse deskundige op het gebied van bacteriële infecties overigens op geen enkele manier afbreuk doen aan de kwaliteit en de betekenis van de negen proefschriften die in 2015 onder zijn leiding verschenen. “Zij bevatten stuk voor stuk belangrijke resultaten van vaak grootschalige onderzoeksprojecten, die in een paar gevallen zelfs al hebben geleid tot concrete aanpassingen in de richtlijnen voor de behandeling van patiënten. Maar dat zoveel van die projecten in hetzelfde jaar tot een proefschrift hebben geleid, is toeval. Dat kun je niet sturen.”

Bonten illustreert zijn opmerking aan het voorbeeld van een groot landelijk onderzoek bij 85.000 patiënten naar het effect van vaccinatie tegen pneumokokken, bacteriën die betrokken zijn bij het ontstaan van longontsteking. “De voorbereidingen voor dat onderzoek zijn al eind 2006 begonnen. Het onderzoek zelf duurde van 2008 tot 2012 en pas dit jaar heeft het bij ons tot twee promoties geleid, terwijl er volgend jaar nog twee volgen. Dat het zo lang zou duren, had in 2006 niemand voorzien.”

Zoals dit voorbeeld duidelijk maakt, vindt veel onderzoek in de groep van Bonten plaats op het gebied van wat in vakjargon de klinische epidemiologie heet. “Binnen onze afdeling wordt ook onderzoek in het laboratorium gedaan, maar mijn eigen specialiteit is de bestudering van grote groepen patiënten om zo meer inzicht te krijgen in de processen die met bacteriële infecties samenhangen en in de effecten van bepaalde therapieën.” Een onderzoek waarop Bonten vooral trots is, betreft een grote studie in acht Nederlandse ziekenhuizen naar de beste behandeling van patiënten met een longontsteking.

“Het klinkt misschien vreemd, maar tot voor kort wisten we niet wat de optimale behandeling is voor mensen die met een longontsteking in het ziekenhuis worden opgenomen. Er werden drie verschillende combinaties van antibiotica gebruikt, die sterk verschilden in hun effect op het resistent worden van bacteriën, maar waarvan we vermoedden dat ze voor de behandeling even goed werkten. In ons onderzoek hebben wij kunnen aantonen dat dat vermoeden klopt en dat de combinatie met de minst nadelige gevolgen voor de resistentie dus de voorkeur verdient.”

Die uitkomst was zelfs zo duidelijk dat de Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid de landelijke richtlijn voor de behandeling van longontsteking gaat aanpassen, vervolgt Bonten. “Ook het vaccinatiebeleid tegen pneumokokken in Nederland zal trouwens opnieuw worden bekeken. Dat gebeurt op basis van de resultaten van ons vaccinatieonderzoek. Dat onderzoek heeft twee promovendi een mooie publicatie in het gezaghebbende New England Journal of Medicine opgeleverd. Daar zijn we uiteraard heel trots op, maar zeker zo belangrijk vind ik het feit dat het onderzoek in onze groep een zo concreet effect heeft op de behandeling van patiënten.”

Bekijk hier de lijst hoogleraren hoogleraren met de meeste promoties in 2015. De totaallijst, met alle Utrechtste promotoren vanaf 1900, is te zien via deze link.

Later deze maand publiceert DUB een uitgebreid interview met Marc Bonten, waarin hij onder meer zal ingaan op de discussie over het gevaar van antibiotica-resistentie.