Stress onder studenten: ‘Ik durf geen nee te zeggen’

De aanleiding voor het theaterdebat over stress op deze donderdagavond in november, is het hoge percentage studenten dat hieraan lijdt, zegt de Universiteitsraad. Ze werkt hierin samen met Podium T dat het interactieve theaterproject Time Out! verzorgt, dat de taboes van stress onder studenten bespreekbaar wil maken.

Kijkend naar de opkomst is het theaterdebat al een succes. Er is geen plaats meer te vergeven. De theaterzaal is nog dicht, maar de koffieruimte staat vol pratende mensen. Met een kop thee in de hand probeer ik voorzichtig een weg te slaan door de drukte en kom uit bij een wensput gevuld met lollies en fel gekleurde post-it-velletjes. Studenten kunnen daar hun anonieme wens kwijt. De put is gevuld met kwetsbare teksten als “onzekerheden overwinnen” en “kleine succesjes durven vieren”. Verderop hangen slingers met nog meer teksten: “Ik doe de meeste dingen uit schuldgevoel”, “ik durf geen nee te zeggen” en “altijd de druk voelen om nóg beter en nóg meer te doen”. De tekstjes geven een beeld van de noodzaak om stress onder studenten bespreekbaar te maken.

Sonja de Wit en Juliette Smits bevestigen dat studenten erg veel druk ervaren. De twee studentleden van de U-raad zijn de initiatiefnemers achter de avond. “We hoorden best veel geluiden dat studenten stress ervaren, dat ze zich erg verplicht voelen om overal aanwezig te zijn, goede cijfers moeten halen én hun cv moeten uitbreiden. We vonden dat we hier iets mee moesten doen”.

Dialoog over een beladen onderwerp
Het idee van een ‘interactief theaterdebat’ lijkt aanvankelijk een wat hippe, lege term en ik weet niet wat ik moet verwachten. Ik vrees voor een mix tussen Sesamstraat en Kinderen voor Kinderen voor grote mensen, maar gelukkig blijkt al snel dat ik het mis heb. De avond raakt en vermaakt.
Eind van de voorstelling in Utrecht (Foto: Sonja de Wit)

Deze vorm van theater blijkt een fantastische manier om het publiek te bereiken en een dialoog te openen over dit beladen onderwerp. Met liedjes, korte pijnlijk herkenbare sketches, discussies en een quiz met het publiek, krijgt de theatergroep het publiek met gemak mee. Niet alleen door de persoonlijke manier, maar ook omdat de acteurs daadwerkelijk een erg indrukwekkende productie opvoeren.

De vraag of leuke dingen geen stress veroorzaken komt regelmatig terug tijdens de voorstelling. Zo vertelt collegevoorzitter Anton Pijpers in zijn inleidende praatje dat hij weinig stress heeft omdat hij alleen maar dingen doet die hij leuk vindt. Later haken de acteurs daarop in en stellen vragen het publiek of die bewering klopt: veroorzaken leuke dingen geen stress?

De reacties uit het publiek zijn aanvankelijk twijfelachtig. Want leuke dingen zijn toch leuk? “Ja, maar”, antwoordt een student, “ik voel dus altijd die druk om iets leuks te moeten doen. Ik ben bang dat ik van alles mis, want in Utrecht is altijd wel wat leuks te doen. Ik zou heel graag leren hoe ik kan stoppen om leuke dingen te willen doen”.

Een andere student voegt toe: “Je moet streng voor jezelf zijn en soms gewoon helemaal niets doen.” Een andere student reageert daar op: “Je noemt dat ‘streng’ zijn, maar is dat eigenlijk niet heel lief voor jezelf zijn? Zijn we juist niet constant veel te streng voor onszelf?”

Tot slot vertelt een student uit het publiek over haar burn-out: “Ik ben net afgestudeerd, en in mijn laatste jaar werkte ik op drie verschillende plekken, sportte ik op hoog niveau én ging ik elke week naar een concert of festival. Ik was bang dat ik wat zou missen en dat ik me juist beter zou gaan voelen als ik leuke dingen ging doen. ‘Nee’ zeggen is moeilijk. Ik heb veel waarschuwingen gehad maar er niets mee gedaan.” Dat herkennen veel studenten. Iemand voegt toe: “Het is heel makkelijk om tegen iemand anders te zeggen om rustig aan te doen, maar voor jezelf ben je streng. En dan zegt iemand tegen me dat ik rustig aan moet doen, en dan denk ik, ja, maar de pot verwijt de ketel.”

De neiging om overal 'ja' op te zeggen
Na het theaterdebat wordt er nagepraat in het Time-Out-café. Studenten kunnen daar ook vragen stellen aan studentpsychologen. “Het is een laagdrempelige manier om alvast wat vragen aan hen te stellen”, zeggen U-raadsleden Juliette Smits en Sonja de Wit. “Nu is er een wachttijd van twee maanden en als je als student eindelijk die stap zet om hulp te zoeken dan kan dat gewoon niet. Dat duurt dan gewoon te lang”.

Fahad (24) gaf tijdens de voorstelling al aan dat hij niet meer dan vijf uur per nacht kan slapen, een mogelijk signaal van langdurige stress. Daarom is hij ook naar deze avond toe gekomen: “Ik vroeg me af of ik inderdaad last heb van chronische stress of dat het gewoon in mijn hoofd zit.” Fahad vond het een verrassende avond: “Ik verwachtte meer een college, maar dat was het totaal niet. Ik vond het echt super leuk. Het was dubbel en dwars mijn tijd waard”.

Ook Chaja (20) dacht dat deze avond een “saaie lezing” zou zijn. “Het was echt heel anders, ik vond het echt leuk en erg herkenbaar. Zo heb ik zelf ook de neiging om overal ‘ja’ op te zeggen.” Ze geeft aan dat social media de druk vergroot:  “Je ziet dat iedereen zijn cv aan het opbouwen is en dan wil je gewoon niet achterblijven”.

De indruk die vaak op social media wordt gegeven, dat iedereen heel veel doet zonder ogenschijnlijke moeite, is volgens Nawid (27) de kern van het probleem: “We denken namelijk allemaal dat er iets mis met ons is, omdat de rest alles met twee vingers in hun neus lijkt te kunnen doen.” Volgens hem lost een avond als deze het probleem niet op, maar zorgt het wel voor bewustwording: “We moeten gewoon wat meer zelfliefde hebben, wat meer respect voor jezelf en wat minder bezig zijn met wat anderen denken. Door deze avond erken ik nu dat burn-out bestaat en het geeft me het inzicht dat meer mensen kampen met dezelfde gevoelens”.

U-raadsleden Juliette en Sonja geven aan dat ze als Universiteitsraad nog meer aandacht gaan vragen voor stress onder studenten. “We willen het onderwerp eerst bespreekbaar maken. In de toekomst willen we een dag organiseren in het kader van studentenwelzijn waarbij workshops en trainingen worden gegeven”.

Terwijl er nog enthousiast wordt nagepraat in het café, pak ik mijn jas van de volle kapstok. De ironie van de avond is dat ik eigenlijk geen tijd had om naar de voorstelling te gaan, maar ik had het niet willen missen.