Taalgebruik Diederik Stapel verraadt wetenschapsfraude

Diederik Stapel was in zijn frauduleuze artikelen stelliger over zijn resultaten dan in artikelen waarin hij geen verzonnen data gebruikt. Waarschijnlijk deed hij extra zijn best om zijn lezers te overtuigen.

Het waren de afgelopen jaren vaak statistici die wetenschapsfraude aan het licht brachten. Ze keken naar de data en kwamen tot de conclusie: dit is te mooi om waar te zijn. Maar ook de taalwetenschap kan een bijdrage leveren, blijkt uit onderzoek aan de Amerikaanse Cornell University.

Twee wetenschappers wilden weten of taalgebruik verandert als onderzoekers liegen dat ze barsten. Geen vreemde gedachte; eerder werd aangetoond dat taalgebruik in nepdatingprofielen of verzonnen hotelreviews afwijkt van oprechte teksten.

Uit hun analyse blijkt onder meer dat Stapel in de papers waarin hij gebruik maakt van verzonnen data woorden als ‘extreme’ en ‘profoundly’ vaker gebruikt dan in papers waarin de data wel echt zijn. Nuancerende termen als ‘less’, ‘somewhat’ en ‘merely’ komen minder voor.

Daarnaast legt Stapel in de verzonnen artikelen meer nadruk op de wetenschappelijke methodes die hij gebruikt en het empirisch onderzoek dat hij heeft uitgevoerd. Woorden als ‘feedback’, ‘pattern’ of ‘procedure’ komen meer voor dan in andere artikelen.

Het lijkt erop dat Stapel niet het risico wilde lopen zijn verzonnen data te bagatelliseren, schrijven de onderzoekers. “Resultaten worden in de frauduleuze artikelen met meer zelfverzekerdheid en nauwkeurigheid gepresenteerd.”

De twee onderzoekers van Cornell University hebben gebruik gemaakt van 49 papers waarvan Diederik Stapel de eerste auteur is. Op grond van zijn taalgebruik konden ze de 24 frauduleuze artikelen onderscheiden.

Diederik Stapel was hoogleraar sociale psychologie aan Tilburg University toen hij in 2011 tegen de lamp liep. Hij bleek op grote schaal data te hebben verzonnen. Een onderzoekscommissie concludeerde dat hij fraudeerde in zeker 55 van de 130 artikelen die hij schreef, en bij tien proefschriften die hij begeleidde.