Tentoonstelling in Universiteitsbibliotheek herdenkt omgekomen Oekraïense studenten

Met de tentoonstelling Unissued Diplomas willen Oekraïense studenten het verlies van hun studiegenoten herdenken. Het project heeft tot nu toe geleid tot 56 tentoonstellingen in 22 landen. De tentoonstellingen zijn gratis toegankelijk, maar donaties zijn welkom als steun voor Oekraïense studenten die nog steeds vechten voor hun land en hun levensonderhoud. "Wanneer je klaslokaal verandert in een slagveld, wordt je hoofdvak moed," staat te lezen op de website van de expositie.

De komst naar Utrecht is bijzonder. Eigenlijk zijn alle officieel geplande tentoonstellingen voorbij, maar zo af en toe gaat de expositie nog ergens heen als daar belangstelling voor is. Caspar de Bok zag de tentoonstelling eerder dit jaar in Rotterdam tijdens de conferentie van de European Association for International Education.

"Ik vond het erg confronterend," zegt hij, verwijzend naar de panelen waaruit de tentoonstelling bestaat. "Waarom zijn die diploma's niet uitgereikt?" Hij realiseerde zich dat het om persoonlijke verhalen ging van overleden studenten. Hij  besloot om te proberen de tentoonstelling naar Utrecht te halen. Dat is gelukt. De tentoonstelling blijft tot januari in de bibliotheek in het centrum van de stad en verhuist daarna naar het Utrecht Science Park.

De wereld rondreizen
"Die panelen van één bij twee meter met de verhalen van studenten raakten me," zegt hij. En hij verwacht dat het ook Utrechtse studenten en medewerkers zal raken. “Toen we de tentoonstelling vanmiddag neerzetten, stopten de mensen direct om te kijken. Het staat precies bij de ingang van de bibliotheek en dat roept reacties op."

De panelen geven een beeld van de dromen die de Oekraïense studenten hadden. Zo staat er op één paneel: "Oleksandra droomde van een diplomatieke carrière. Ze wilde op een dag de wereld rondreizen en de Grand Canyon zien." Dan vervolgt de tekst met dat ze graag voor zwerfdieren zorgde en altijd eten voor ze meebracht. De laatste zin is vervolgens: " Oleksandra werd gedood door de Russische raketaanval op Vinnytsia op 14 juli 2022. Ze was op weg naar een rijles." Daarbij is een foto van haar te zien en daarnaast haar "diploma", met een rood zegel en een inscriptie met de tekst "Dapperheid".

Op een ander paneel is de tekst spookachtig kort. Er staat: "We kennen Leah's verhaal niet omdat ze stierf met haar hele familie en nu is er niemand om het te vertellen".

Op 14 november houden Oekraïense studenten aan de UU een presentatie om de tentoonstelling aan te vullen. In plaats van persoonlijke verhalen te delen, zullen de studenten bespreken hoe hun identiteitsgevoel wordt beïnvloed door de invasie van hun land.  Ze zullen het ook hebben over mensenrechten en inclusieprogramma's aan de Universiteit Utrecht.

De meeste bezoekers hebben waarschijnlijk hun hele leven in vrede geleefd, waardoor het moeilijk te bevatten is wat de afgebeelde studenten hebben meegemaakt. Op de vraag hoe degenen die de gruwelijkheden van de oorlog nooit hebben gezien, zich kunnen verhouden tot de getoonde gebeurtenissen, zegt De Bok: "Dat kun je nooit. Hoe meer verbonden je je voelt met mensen, hoe meer je je verbonden voelt met wat er aan de hand is. Ik denk dat ik het in ieder geval nooit helemaal zal begrijpen."

Projecten als Unissued Diplomas en de presentatie op 14 november zijn bedoeld om mensen aan die realiteit te herinneren. De Bok merkt op dat de situatie in Oekraïne de laatste tijd minder aandacht krijgt door andere conflicten, zoals die in Israël en Palestina. Hij hoopt dat de tentoonstelling de discussie op gang houdt. "Dat is het belangrijkste. Een debat voeren.  Universiteiten zijn een plek voor debatten." De Bok hoopt dat de verhalen van de afgebeelde Oekraïense studenten indruk maken op de bezoekers en dat de herinnering aan de tentoonstelling nog lang zal blijven hangen.

Op 14 november om 16.30 uur zullen Oekraïense studenten naar aanleiding van de expositie een presentatie verzorgen. Die vindt plaats in de UB Binnenstad in zaal E.201.

Unissued Diplomas will be on display at the University Library City Centre until the end of January and is set to move to Utrecht Science Park in 2024. Free entrance.