Utrechtse wetenschapper maakt met kunstenaar design uit schimmels
Breng een Utrechtse wetenschapper en een Italiaanse kunstenaar samen en je krijgt kunst en design gemaakt uit schimmels. In het Universiteitsmuseum zijn deze kunstobjecten vanaf eind maart te zien.
De expositie Fungal Futures / Growing Domestic Bio-Landscapes is in de kassen van de Oude Hortus. Op 23 maart is de feestelijke opening met als hoofdgast de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Jet Bussemaker. Zij werd hiervoor uitgenodigd door de twee initiatiefnemers van de tentoonstelling: microbioloog Han Wösten van de Universiteit Utrecht en Maurizio Montalti van ontwerpstudio Officina Corpuscoli.
Het duo laat op de expositie zien wat allemaal mogelijk is met schimmels. Zo kan men er textiel van maken, maar ook harde grondstoffen voor meubels of bouwpanelen. Op den duur kan het plastic en rubber vervangen, zeggen ze, met als voordeel dat schimmels totaal afbreekbaar zijn. Blikvanger van de expositie is een witte jurk van Aniela Hoitink.
De jurk bestaat voor honderd procent uit schimmels. Om de schimmels die gebruikt zijn in deze jurk snel te laten groeien gebruikten Wösten en Montalti suiker. De stof is nog wat ruw en niet geheel flexibel maar in de toekomst kan schimmel hoogwaardig textiel opleveren, zeggen zij. De jurk die nu te zien is, is nog te poreus om zonder kleerscheuren te dragen.
Kleding, meubels, schoenen en verpakkingsmateriaal uit schimmels
De samenwerking tussen Wösten en Montalti begon zes jaar geleden. De ingenieur uit Italië die een carrièreswitch maakte naar de Design Academy in Eindhoven zocht voor zijn eindopdracht de juiste schimmels voor een doodskleed. Hij riep de hulp in van Wösten die onderzoek doet naar schimmels.
Dankzij designer Montalti kwam Wösten op het idee verschillende grondstoffen uit schimmels te maken. Met Montalti ontdekte hij dat er verschillende toepassingsmogelijkheden zijn. Schimmels vormen een netwerk van draden waaruit je diverse producten kan maken. Deze kunnen flexibel, hard, waterafstotend of water-absorberend zijn.
Montalti omarmde de wetenschap terwijl Wösten zich meer ging interesseren in toegepast design. Hun samenwerking resulteerde in het winnen van de Designers & Artists 4 Genomics Award met het project Systems Synthetics in 2011. Een installatie uit schimmels sierde een half jaar lang museum Naturalis in Leiden.
Sindsdien onderzoeken Montalti en Wösten welke schimmels het meest geschikt zijn om materiaal van te maken voor kleding, schoeisel of meubels. Wösten vanuit een wetenschappelijk oogpunt terwijl Montalti de toepassing voor design onderzoekt. Zij zijn op het idee gekomen om kunstenaars en ontwerpers met schimmels te laten werken, waaruit de huidige tentoonstelling Fungal Futures / Growing Domestic Bio-Landscapes is ontstaan.
Een schimmel maakt duurzaam materiaal
Wösten legt uit hoe je schimmels kan gebruiken. “Met genetische modificatie kan je de schimmels verschillende eigenschappen geven. De schimmels kun je kweken op houtsnippers of stro. Zij vormen zich niet alleen, maar lijmen het product aan elkaar. Het product opgekweekt uit zaagsel of stro is wat vlassig en bestaat uiteindelijk voor 5 procent uit schimmel. Dit eindproduct is een composiet. Door middel van persing kun je stevige bouwmaterialen maken. Denk aan isolerende panelen, geluidwerende wanden of harde bladen toepasbaar voor meubels. De ontwikkeling in de toepassing van schimmels verlopen zeer voorspoedig. In de nabije toekomst zijn rubber, plastic en verpakkingsmaterialen te vervangen door schimmels. Ikea vervangt bijvoorbeeld al het piepschuim voor materiaal uit schimmels”.
De tentoonstelling toont in 27 vitrines mode, design en industriële toepassingen zoals schoenen, meubels, bouwmaterialen en een jurk. Wösten: “De jurk bestaat uit verschillende lapjes van schimmel. Dankzij de eigenschappen van de schimmels zijn naald en draad niet meer nodig; het materiaal lijmt zichzelf aan elkaar. Wanneer een gat ontstaat, kun je het repareren met schimmels." Om de schimmels te doden, heeft de ontwerpsters UV-C-licht gebruikt.
Onallledaags materiaal gaat de wereld veroveren
De expositie laat zien dat creativiteit de wetenschap op weg kan helpen en andersom maar vooral hoe nuttig schimmels zijn, zegt Wösten. Nu is het nog onalledaags materiaal maar de toekomst is daar, de voordelen zijn navenant: het recyclet materialen, is 100 procent afbreekbaar en zeer duurzaam.
Montalti en Wösten vroegen minister Jet Bussemaker de expositie op 23 maart te openen. Zij vindt de combinatie van kunst en wetenschap buitengewoon interessant, zeggen ze.
De tentoonstelling loopt van 24 maart tot 16 mei 2016 en is te bezichtigen in de kassen van de Oude Hortus van het Universiteitsmuseum Utrecht. Daarna gaat de expositie op reis en zal ook waarschijnlijk Italië aandoen.