UU: celbioloog manipuleerde data in vier artikelen
Een voormalige onderzoeker van de UU heeft in vier wetenschappelijke artikelen gefraudeerd, meldt de Universiteit Utrecht. Het gaat om celbioloog Pankaj Dhonukshe, die van 2007 tot 2013 verbonden was aan de UU.
.jpg)
Dhonukshe fabriceerde gegevens in artikelen die onder meer in de prestigieuze tijdschriften Cell en Nature verschenen, schrijft de UU in een zojuist verschenen persbericht. Data in de artikelen over celdelingsprocessen in planten zijn volgens de universiteit doelbewust gemanipuleerd.
De fraude is geconstateerd door een commissie van internationale experts die in opdracht van de Universiteit Utrecht het ‘Utrechtse’ werk van Dhonukshe onder de loep heeft genomen.
In vier van de twaalf onderzochte artikelen uit de periode 2007-2013 is er volgens de commissie sprake van manipulatie. In drie van deze vier artikelen was Dhonukshe hoofdonderzoeker (eerste auteur), en bij een vierde artikel speelde de celbioloog een leidende rol (laatste auteur) in het onderzoek. In artikelen waarin geen fouten zijn gevonden, was Dhonukshe co-auteur.
Twee van de frauduleuze artikelen verschenen in Nature (2008 en 2013), één in Cell (2012) en één Development (2010). Dhonukshe en zijn co-auteurs lieten in de artikelen onder meer zien welke eiwitten de richting van celdeling bepalen. De co-auteurs worden door de Utrechtse commissie vrijgepleit. Zij konden niet weten dat de data gemanipuleerd waren.
De Indiër Dhonukshe (1975) studeerde in Wageningen, promoveerde aan de UvA en kreeg in 2007 een postdoc-aanstelling in Utrecht. Hij maakte snel carrière met veelgeciteerde artikelen in vooraanstaande wetenschappelijke tijdschriften en ontving in 2012 een kleine 1,8 miljoen euro aan onderzoekssubsidies (ERC Starting Grant en een Vidi-beurs), mede op basis van de artikelen die nu als frauduleus bestempeld worden.
In januari 2013 trad Dhonukshe in dienst bij Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) in Gent, maar daar werd hij al in augustus 2013 ontslagen. Zijn werk zou niet voldoen aan de standaarden op het gebied van “wetenschappelijke kwaliteit, integriteit en leiderschap”, liet het instituut in een statement weten.
De zaak-Dhonukshe kwam aan het rollen door twee Canadese celbiologen, die een publicatie in Nature uit maart 2013 verdacht vonden. De twee Canadezen, die eerder co-auteur van Dhonukshe waren (noot redactie: eerder stond hier ten onrechte dat de Canadezen nooit met Dhonukshe samen hebben gepubliceerd), dienden in april 2013 een klacht in bij de Universiteit Utrecht. De universiteit liet die klacht vervolgens onderzoeken door de eigen Commissie Wetenschappelijke Integriteit (CWI).
Aanvankelijk vond die commissie geen bewijs voor bewuste datamanipulatie. Wel zouden er ernstige fouten in de data in de Nature-publicatie staan. Daarnaast kwam de integriteitscommissie er in gesprekken met betrokkenen achter dat er fouten zaten in een Cell-artikel waar Dhonukshe eerste auteur was.
Op basis van die bevindingen heeft de UU in september 2013 alle betrokken auteurs gevraagd om de twee artikelen terug te trekken. Het artikel in Cell is inmiddels teruggetrokken. Dat leidde eind november al tot de nodige speculaties over mogelijke fraude. Het artikel in Nature is nog niet teruggetrokken.
In september startte de Universiteit Utrecht een tweede onderzoek naar het werk van Dhonukshe. Ditmaal door een technische commissie, bestaand uit experts uit het vakgebied. Deze commissie onderzocht alle artikelen die Dhonukshe schreef in zijn Utrechtse tijd.
Het college van bestuur van de UU oordeelt vandaag dat er sprake is van schending van de wetenschappelijke integriteit, op basis van onderzoek van de twee Utrechtse commissies. De afgelopen maanden liep ook een procedure bij het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI), omdat een aantal betrokkenen auteurs een second opinion wilde over de conclusies van de eerste Utrechtse onderzoekscommissie. De conclusie van het LOWI is nog niet openbaar, maar volgens de UU zou ook het LOWI spreken over een schending van de wetenschappelijke integriteit.
Dhonukshe zelf maakt ''ernstig bezwaar'' te maken tegen het oordeel van de UU. Dat schrijft hij in een schriftelijke verklaring aan de media. "Ik erken en betreur dat er fouten zijn geslopen in enkele van de 180 illustraties bij het artikel in Nature. Die fouten laten het onderzoek en de uitkomsten daarvan evenwel onverlet.''
'Je mag niet gaan knippen en plakken zodat niet-welgevallige data verdwijnen'
UU-rector Bert van der Zwaan noemt de bevindingen van de commissies tegen DUB “ernstig”. Ook neemt hij het op voor de vakgenoten van Dhonukshe. De manipulatie was zo subtiel dat zij die niet in de gaten konden hebben.
“Alle normale kwaliteitsborgingen hebben goed gewerkt. De co-auteurs hebben niet zomaar hun naam bij het artikel gezet, ze hebben hun best gedaan om te controleren of wat geschreven werd klopte met de gebruikte afbeeldingen, en andersom. De manipulatie was uiterst moeilijk waarneembaar.”
Waarom was manipulatie zo moeilijk vast te stellen?
“Wij concluderen dat afbeeldingen in de vier artikelen zodanig zijn gemanipuleerd dat er nieuwe data zijn ontstaan. Het moeilijke is dat het in dit vakgebied heel gebruikelijk is om afbeeldingen te manipuleren. Je maakt een afbeelding donkerder of lichter, je snijdt er een deel uit. Dat mag ook, zolang je dat doet in lijn met wat de oorspronkelijke data vertellen. Je mag niet gaan knippen en plakken zodat niet-welgevallige data verdwijnen. Dit knippen en plakken is overigens al door meerdere wetenschappelijke tijdschriften als een probleem herkend, daar is nu discussie over.”
Is de ruwe data van Dhonukshe onderzocht?
“De betrokken onderzoeker was niet bereid om zijn oorspronkelijke data af te geven die gebruikt zijn voor de publicaties uit 2008 en 2010. Voor de latere artikelen hebben we wel een harde schijf van de betrokken onderzoeker gekregen, met daarop een deel van de gebruikte data. Die harde schijf is helemaal nagetrokken door specialisten. Dat is echt monnikenwerk geweest. Moleculaire data zijn uitermate complex.”
“Externe experts hebben vastgesteld dat er geen sprake kan zijn van toevallige fouten. De betrokken onderzoeker blijft echter wel volhouden dat er sprake is van een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Hij erkent wel dat er fouten zijn gemaakt, maar dat het geringe fouten zijn. Die conclusie delen wij niet.”
Vraagt de UU om terugtrekking van alle vier de artikelen?
“In september hebben wij al dringend geadviseerd om de artikelen uit 2012 en 2013 terug te trekken. Over de artikelen uit 2008 en 2010 kan je nog discussie voeren, want daar zitten veel minder fouten in. Die manipulatie raakt ook niet aan de conclusies van die artikelen. De auteurs en de tijdschriften zijn nu aan zet. Zij beslissen wat er gebeurt met de artikelen.”