UU stelde hoofddocent met vals cv aan. ‘Dit had nooit mogen gebeuren’

De onterechte aanstelling van de universitair hoofddocent kwam vorige maand naar boven tijdens een rechtszaak tegen Arie de Ruijter, de voormalige decaan van de faculteit Geesteswetenschappen in Tilburg en daarvoor hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. De Ruijter wordt onder meer beticht van jarenlange fraude. Hij zou valse facturen van familieleden hebben uitbetaald, zo gingen er betalingen naar een nagelstudio die op naam staat van de man van een nicht.

Het VPRO-radioprogramma Argos bracht het handelen van de hoogleraar vier jaar geleden aan het licht. De Ruijter hangt nu een gevangenisstraf van twee jaar boven het hoofd. Hij zou de Tilburgse universiteit voor meer dan een miljoen hebben benadeeld. Ook zijn nicht, haar man en een neef zouden zichzelf hebben verrijkt.

Valsheid in geschrifte
De verdenkingen leidden in 2017 ook tot naspeuringen in Utrecht, waar De Ruijter hoogleraar was bij de faculteit Sociale Wetenschappen tussen 1984 en 2003 en later deeltijdhoogleraar bij de faculteit Rebo tot 2010. Daaruit kwamen onrechtmatigheden aan het licht in de periode 2004 tot 2007 waarvan de UU aangifte deed bij de Fiod.

In Utrecht waren declaraties uitbetaald aan familieleden van De Ruijter voor werkzaamheden waarvan onduidelijk is of, en zo ja door wie, ze precies verricht zijn. Daarnaast zorgde De Ruijter er volgens het Openbaar Ministerie voor dat de man van zijn nicht kon worden aangesteld als universitair hoofddocent.

Het drietal zou zich hierbij schuldig hebben gemaakt aan fraude en valsheid in geschrifte, onder meer door te doen alsof de man in het bezit was van een havo-, vwo- en heao-diploma. De man was in dienst van de UU tussen 1 oktober 2006 en 31 december 2007 maar zou nooit werkzaamheden als UHD hebben verricht.

Volgens het OM ging het in Utrecht in totaal om een bedrag van zo’n 90.000 euro aan onterechte betalingen. De rechtbank oordeelde echter dat de zaak was verjaard. De UU beraadt zich nog op civielrechtelijke stappen.

Controlemechanismen werkten niet voldoende
De vraag is hoe het kan dat iemand zonder de juiste papieren wordt aangenomen bij de UU. De universiteit verwijst naar het Openbaar Ministerie dat tot de conclusie komt dat de betrokkenen de universiteit door bedrog om de tuin hebben geleid. In de tenlastelegging is sprake van “een of meer listige kunstgrepen” en “een samenweefsel van verdichtsels”.

Tegelijkertijd erkent de UU ook zelf in gebreke te zijn gebleven. De eigen controlemechanismen zijn niet afdoende gebleken. “Natuurlijk had dit opgemerkt moeten worden”, zegt UU-woordvoerder Maarten Post.

Volgens Post zijn er na 2006 al flink wat maatregelen genomen om onbetrouwbare declaraties op te sporen en zijn benoemingsprocedures tegenwoordig veel strakker georganiseerd, onder meer door een nauwere betrokkenheid van hr-functionarissen. “De kans dat er een UHD zonder de juiste kwalificaties wordt aangesteld en salaris ontvangt zonder tegenprestaties achten wij nu nihil.”

Toch zijn er ook personele maatregelen genomen tegen een huidig UU-medewerker die rondom de aanstelling van het familielid van De Ruijter in 2006 “niet goed heeft gefunctioneerd”. Post wil om privacy-redenen niet zeggen op welke wijze de medewerker taken niet goed heeft vervuld en welke maatregel is opgelegd. Hij benadrukt dat de medewerker niet verdacht wordt van onrechtmatigheden.

Volgens Post zijn er geen aanwijzingen dat Utrechts onderwijs of onderzoek is geschaad. De UHD is daar in het geheel niet bij betrokken geweest. Ook kan het bij de werkzaamheden waarvoor declaraties werden ingediend niet gaan om ondersteuning van promotietrajecten, zoals in Tilburg het geval was. De laatste Utrechtse promotie met Arie de Ruijter als promotor, dateert uit 2002. Daarna was hij alleen nog een keer co-promotor in 2009.