Verrast en verheugd: reacties op de komst van Robbert Dijkgraaf

Robbert Dijkgraaf (1960) is bij het grote publiek bekend als natuurkundige die mooie colleges gaf in televisieprogramma De Wereld Draait Door. Ook schreef hij achttien jaar columns voor NRC Handelsblad.

Hij studeerde Natuurkunde en Wiskunde in Utrecht, promoveerde in 1989 cum laude bij Nobelprijswinnaar Gerard ’t Hooft, en werd een topwetenschapper. Hij won de Spinozapremie en was president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. De laatste tien jaar gaf hij leiding aan het Institute for Advanced Study in Princeton, waar Albert Einstein ooit werkte.

Opvallend is zijn kritiek op het vorige kabinet, dat hij beschuldigde van “budgetneutraal kruidenieren” toen het onderzoeksgeld verschoof van de alfa- en gammawetenschappen naar bèta en techniek. “Heeft u wel eens een cadeautje aan een kind gegeven door het af te pakken van een ander? Veel plezier!”

In het nieuwe kabinet krijgt Dijkgraaf niet alleen het hoger onderwijs en onderzoek in zijn portefeuille, maar ook het mbo. Zijn voorganger Ingrid van Engelshoven had tevens de cultuur onder haar hoede, maar daar komt nu een staatssecretaris voor.

'Wonderboy'
Robbert Dijkgraaf is “misschien wel het opmerkelijkste lid van de aanstaande ministersploeg”, schrijft de Volkskrant. “Verrassend is niet zozeer dat D66 hem benaderd heeft, maar dat Dijkgraaf het aanbod accepteert.” De krant spreekt van “durf en vernieuwingsdrang” bij D66.

Dagblad Trouw noemt hem een “wonderboy” met een “scherpe geest”, en een “aansprekende slimmerik” die op televisie “charmante” colleges geeft. De krant wijst op Dijkgraafs kritiek in het verleden dat het vrije onderzoek te weinig ruimte kreeg.

Achttien jaar lang schreef Dijkgraaf een column in NRC Handelsblad. Deze krant schrijft: “Met Dijkgraaf komt er een minister op OCW die weet wat er speelt binnen universiteiten én daar wat van vindt.” De nieuwe minister was bovendien “openlijk kritisch op zijn voorganger”.

De Telegraaf klinkt zuiniger en schaart Dijkgraaf onder de nieuwe bewindslieden “die wat minder bekend zijn met het Haagse”. De krant typeert hem als “nog zo’n technocraat” van D66, naast “beddenplanner” Ernst Kuijpers, die minister van Volksgezondheid wordt.

De NOS noemt hem “een van de grote nieuwkomers”. Bij het zoeken naar nieuw elan, meent de NOS, heeft D66 met Dijkgraaf iemand “van buiten” gevonden. Een voorzichtige kanttekening: het is volgens de NOS “niet ondenkbaar” dat de nieuwe minister zelf ook kritiek te verduren krijgt, bijvoorbeeld bij de invoering van een nieuwe basisbeurs.

In weekblad Elsevier spreekt columnist Geerten Waling van “het meest bejubelde lid” van het nieuwe kabinet. “De verwachtingen zijn hoog, zeker omdat hij alles in zich heeft om de Nederlandse wetenschap weer te laten excelleren, toegankelijker te maken én te bevrijden van de woke wurggreep.”

Princeton
Bijna tien jaar leidde Dijkgraaf het Amerikaanse Institute for Advanced Study aan Princeton University. De benoeming tot minister vervult het instituut met “great pride”, zegt de voorzitter van de raad van toezicht.

“We are deeply thankful to Robbert for his extraordinary leadership during his ten-year tenure and wish him continued success in this new role”, voegt hij eraan toe. “Our community will miss very much Robbert, Pia and their family.” Dijkgraaf is getrouwd met romancier en columnist Pia de Jong.

Actiegroepen hoopvol
Protestclub WOinActie twittert opgetogen over de benoeming: “Uitstekend nieuws dat @RHDijkgraaf de nieuwe @MinOCW wordt! Vanuit #WOinActie hebben we hoge verwachtingen dat er nu eindelijk adequate oplossingen komen voor de problemen in het WO.”

Anderen hielden zich stiller, misschien ook vanwege de kerstvakantie. De reacties komen niet veel verder dan een paar retweets door voorzitter Pieter Duisenberg (Universiteiten van Nederland) van Dijkgraafs eigen tweets over zijn quarantaine bij aankomst uit de Verenigde Staten.

Maar universiteiten, vakbonden en actiegroepen zijn wel redelijk te spreken over het regeerakkoord waarmee Dijkgraaf aan de slag gaat. “Door de oogharen heen kijkend” zien ze bedragen die behoorlijk in de richting komen van de 1,1 miljard euro waar ze om vragen, zeggen ze op een gezamenlijke website: 800 miljoen structureel plus 300 miljoen eenmalig. Ze waarschuwen ook voor the devil in the details en geven hem allerlei tips mee.

Studenten houden hun kruit nog even droog. De Landelijke Studentenvakbond heeft al protest aangekondigd tegen de lage compensatie voor studenten onder het huidige leenstelsel. Ook de lockdown in het hoger onderwijs valt slecht. Maar dat heeft niet zoveel met de persoon van Dijkgraaf te maken. In het verleden heeft een LSVb-voorzitter juist gepleit voor Dijkgraaf als minister van OCW.

Buitenlandse kranten
Ook in het buitenland blijft de benoeming van Dijkgraaf niet onopgemerkt. Zo noemt het Belgische dagblad De Morgen hem een bewijs dat er inderdaad mensen van naam en faam in het kabinet komen, zoals premier Mark Rutte beloofde. Het Nieuwsblad noemt Dijkgraaf “zo’n beetje het nationale gezicht van de wetenschappen”.

In een artikel over de “links-liberale kracht” van D66 in het nieuwe kabinet schrijft de Frankfurter Allgemeine Zeitung over Dijkgraaf als een van de twee deskundigen “die naast de carrièrepolitici staan”.

Cartoons
Voor cartoonisten is de benoeming van Dijkgraaf ook een dankbaar onderwerp. Fokke en Sukke zitten in het nieuwe kabinet en zien op tegen hun eerste discussie met Dijkgraaf. Bas van der Schot tekent Dijkgraaf als iemand die van een planeet neerdaalt naar het zwarte gat van de Haagse politiek. In De wereld van Anton Dingeman heet hij de ‘onbevlekte politicus’, spectaculairder dan het monster van Loch Ness.