Vrije Universiteit krijgt tik op vingers in zaak-Nijkamp

https://www.dub.uu.nl/trefwoord/peter-nijkampVU-wetenschappers Peter Nijkamp en Karima Kourtit hebben geen plagiaat gepleegd, oordeelt het Landelijke Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI). Het LOWI betwijfelt of de anonieme klacht überhaupt in behandeling genomen had moeten worden.

Nijkamp en Kourtit hebben de wetenschappelijke integriteit niet geschonden, meldt de NOS deze week op basis van een LOWI-rapport dat door de omroep online is gezet. Een eigen commissie wetenschappelijke integriteit van de Vrije Universiteit oordeelde eerder dat in ieder geval één artikel wegens plagiaat zou moeten worden teruggetrokken, maar volgens het LOWI is dat niet nodig.
Nijkamp en Kourtit hebben weliswaar “achteraf gezien niet de meest gelukkige keuze” gemaakt, maar dat betekent niet automatisch dat ze niet integer zijn. Bij plagiaat gaat om het “welbewust niet naleven van de regel ‘ere wie ere toekomt’” en dat is volgens het LOWI niet gebeurd. “Hooguit kan sprake zijn van verwijtbaar onzorgvuldig handelen”, aldus het rapport.
Ook in twee andere artikelen waarin volgens de VU-commissie sprake is van plagiaat, oordeelt het landelijke orgaan anders. Het gaat om minimale fragmenten waarin de bronvermelding niet helemaal klopt of niet logisch in elkaar zit, benadrukt het LOWI. Dat is onzorgvuldig, maar geen plagiaat.
Het LOWI-rapport geeft behalve een oordeel ook een beeld van wat er is gebeurd in een zaak die in nevelen is gehuld: de wetenschapper die de hele affaire heeft aangezwengeld wil anoniem blijven en de Vrije Universiteit heeft altijd mondjesmaat willen communiceren over de zaak.
In het rapport staat onder meer dat niemand aan de VU weet wie de anonieme klager is die met een speciaal voor dat doeleinde aangemaakt yahoo-mailadres meerdere klachten indiende over Kourtit. De ombudsman heeft geen idee, het bestuur ook niet.
Een volledig anonieme klacht moet alleen bij hoge uitzondering in behandeling genomen worden, oordeelt het LOWI. Dat is immers lijnrecht in strijd met de beginselen van transparantie en ‘hoor en wederhoor’. De universiteit had er op moeten staan dat de wetenschapper zich in ieder geval aan het bestuur bekend zou maken.
Of diens intenties helemaal zuiver waren, betwijfelt het LOWI bovendien en dat had de VU ook moeten doen. De VU-ombudsman – waar de klacht in eerste instantie binnenkwam – had grondiger onderzoek moeten doen naar de motieven van de klager. Deze had namelijk al eerder een klacht ingediend over het proefschrift van Kourtit, en misschien nog wel opvallender: hij vond in zestien publicaties plagiaat maar beschuldigde alleen Kourtit, terwijl dertien van die publicaties waren geschreven met één of meerdere coauteurs.
Een derde probleem met volledige anonimiteit is dat de klager geen geheimhouding opgelegd kon worden. De klager kon dus zonder enig probleem zijn hele verhaal aan de media vertellen, wat hij ook gedaan heeft. Daarmee heeft hij de reputatie van Kourit en Nijkamp “op voorhand beschadigd”, aldus het LOWI.
Wat het er ondertussen niet eenvoudiger op heeft gemaakt, is dat NRC Handelsblad en de Volkskrant zich vorig jaar naar aanleiding van het proefschrift van Kourtit – dat door de VU onder de loep werd genomen na een klacht van dezelfde anonieme klager – op haar promotor Peter Nijkamp stortten.
De kranten beschuldigden Nijkamp van ‘zelfplagiaat’, waarop de Vrije Universiteit besloot tot een onderzoek naar zijn gehele wetenschappelijke oeuvre. Dat onderzoek loopt nog. Volgens het onafhankelijke universiteitsblad Advalvas wordt dat rapport volgende week openbaar. Nijkamp zal tegen die tijd commentaar geven “dat zal inslaan als een bom”, zegt hij op de website. “Ik ben anderhalf jaar monddood gemaakt en dat houdt nu op. Ik zal geen blad meer voor de mond nemen.”