Waarom DUO je zou moeten bellen voor ze je een boete opleggen

In het jaar 2013 – het lijkt inmiddels lang geleden - besloot ik dat ik aan de Universiteit Utrecht wilde studeren. Het vooruitzicht om alleen in het buitenland te wonen was een te coole kans om te laten schieten. Het eerste probleem, zoals gewoonlijk, was echter geld. Mijn familie zat financieel wat in het slop, dus ik wist meteen al dat mijn ouders om geld vragen geen optie was. We sloten echter een deal: ik kon naar Utrecht gaan, zolang ik het helemaal zelf betaalde; collegegeld, studentenkamer, eten, en al het goede spul. Ik deed wat research en één van de eerste dingen waar ik naar keek was studiebeurzen. Er waren er veel, maar om eerlijk te zijn, waren mijn cijfers niet goed genoeg. Ik groef wat dieper, en toen hoorde ik van studiefinanciering.

Als Italiaan klonk het idee dat de overheid je geld gaf en leende om de diploma van jouw keuze na te jagen als een sprookje. De meesten van jullie weten dit natuurlijk al, maar voor internationalen die dit lezen, houdt dit in dat studiefinanciering, ook wel bekend als stufi, zou betekenen dat ik elke maand zo'n 270 euro zou ontvangen als studiebeurs en nog eens 750 euro extra als een superlagerentelening. Alsof dat nog niet genoeg is, zou ik ook ‘vrij reizen’ door Nederland doordeweeks en in het weekend ontvangen. Precies wat ik zocht, het was in principe de droom. In het buitenland wonen en studeren en tegelijk financieel onafhankelijk worden.

Maar 13 uur per week
Even rustig aan! Er zit een addertje onder het gras. Nederlandse studenten kunnen stufi krijgen door alleen Nederlander te zijn. Europese studenten moeten ervoor werken. Als je uit de EU of uit een land uit de Europese Economische Ruimte komt en de prachtige deal wilt die stufi heet, moet je minimaal 56 uur per maand werken naast je studie. Vijf jaar in Nederland wonen is een andere optie, maar dat was niet echt een optie voor mij. Ik koos werk. “Chill. Whatever. Het is nog steeds te doen, toch? 56 uur per maand is, zeg maar, 13 uur per week,” was het mantra dat ik voor mezelf herhaalde. “Maar 13 uur werk per week.”

“Maar DUO, waarom die schijnbaar willekeurige eis van 56 uur?” Dit vroeg ik me af. Ik dacht er toen niet te veel over na; ik was vooral blij met het vooruitzicht om ver van huis te wonen en te studeren. Maar verstand komt met de jaren en zo'n vijf jaar later besloot ik mijn huiswerk te doen.

De regel is gebaseerd op een losjes gedefinieerd framework van het Europese Hof van Justitie. Het framework legt in grote lijnen vast dat Europese lidstaten het recht hebben om eisen op te leggen aan buitenlandse Europese burgers voordat ze aanspraak kunnen maken op de sociale regelingen van die lidstaat, bijvoorbeeld op stufi. Om toegang te krijgen tot dergelijke voorzieningen, moet deze EU-burger worden aangemerkt als een arbeidsmigrant.

Dit slaat op iedereen die uit een EU/EER-lidstaat komt en een significant aantal uren buiten hun thuisland werkt. In Nederland is dit 56 uur en dat is berekend door 40 procent van het aantal werkuren van de gemiddelde fulltimebaan te nemen. Volgens DUO ontvangen zo'n 10.740 niet-Nederlandse EU/EER-burgers een vorm van stufi. Van deze studenten is het aantal dat persoonlijk werkt en studeert 2046, wat goed is voor slechts 0,083% van de stufi-ontvangende bevolking.

“Mooi! Maar dat is nog geen antwoord op ‘Waarom deze regel invoeren?’” Volgens de Nederlandse overheid is die regel er omdat anders “EU-studenten stufi kunnen gebruiken om een opleiding in hun thuisland te financieren”. Deze redenering overtuigt me niet helemaal, maar regels zijn regels. Maar nu terug naar het verhaal.

Een baan als pizzabakker
Een paar maanden later ben ik in Utrecht met een kamer in Oudwijk, een baan als pizzabakker (wat elke echte Italiaan natuurlijk een keer moet doen), ziektekostenverzekering, en stufi! Het ging echt goed met me: de eerste examens gingen goed, Utrecht was leuk, en ik kreeg zelfs gratis pizza's waar ik werkte. En intussen kreeg ik de stufi van mijn dromen. Dus wat is het probleem en hoe is het zo uit de hand gelopen? “Maar 13 uur per week” hield in dat ik een jaar lang drie tot vier dagen pizza's aan het bakken was. Mijn salarissspecificatie en mijn bankafschriften (als bewijs van betaling) zou ik insturen naar DUO.

In die goeie ouwe tijd had Utrecht zelfs een eigen DUO-kantoor, wat veel productiever was dan een telefoonlijn 47 minuten openhouden op een dinsdagmiddag. Ik werkte niet altijd 56 uur, soms werkte ik minder, maar ik had nog steeds een gemiddelde van zo'n 65 uur per maand in een periode van zes maanden, wat ik volgens ingewijden nodig had om mijn stufi draaiende te houden. Ik werkte niet in de tweede helft van mijn tweede jaar, de uni werd moeilijker en ik moest meer studeren. Bovendien had ik zo'n 8000 euro opgespaard van de stufi-leningen. Dus ik stopte mijn stufi en dat was dat voor een tijdje.

Een deurwaarder genaamd Bosveld
Het begin van het derde jaar. Er was veel gebeurd sinds het tweede jaar, maar wat het belangrijkste was, ik trok in bij mijn toenmalige vriendin zonder me te registreren bij de gemeente en we vonden uiteindelijk samen een plek waar we ons allebei konden registreren. Toen kwam de spreekwoordelijke stront aan de knikker.

Ik kreeg een brief waarin stond dat ik 2000 euro schuldig was aan een deurwaarder genaamd Bosveld. De reden? OV-schuld. De vier maanden waarin ik minder dan 56 uur had gewerkt. Ik kwam inderdaad in aanmerking voor stufi, maar niet voor het vrij reizen (studentenreisproduct). Omdat ik lange tijd bij mijn vriendin woonde, kreeg ik geen post, je weet wel, die dingen die je laten weten dat je schulden hebt. Nog erger was dat het oorspronkelijke bedrag zo'n 660 euro was. Geen klein bedrag, maar ook geen 2000 euro. Nog enkele dagen, en ze zouden bij me aankloppen en beslag leggen op mijn bezittingen. “Waarom zag ik dit niet aankomen?” Dit vroeg ik me af. Nou, Filippo uit het verleden, je zag het niet aankomen omdat je geen post kreeg. En je kreeg geen post omdat je bij je vriendin woonde. “Ah...” zuchtte Filippo uit het verleden.

Dit was het begin van een lang proces waarin ik in beroep ging tegen de beslissing van DUO, loonstrookjes uitprintte van twee jaar eerder en als een gek terugscrolde in mijn banktransacties en hoopte dat iemand in Groningen kon zien dat ik geen overheidsgeld probeerde te stelen. Mijn argument was zoiets als “Mij was verteld dat het niet per se 56 uur per maand hoefde te zijn, het ging erom dat het gemiddelde 56 moest zijn. Ik ontving ook uw correspondentie niet waarin mij werd verteld dat ik schulden heb.” DUO wees mijn beroep af en ik ging keer op keer in beroep tot elk volgend beroep 45 euro zou kosten.

Tegen de stroom in
Wat ik denk dat ik probeer te zeggen, is dat DUO deze zaken wat beter zou kunnen afhandelen. Ik weet dat andere studenten, internationaal en Nederlands, door nalatigheid of pech soortgelijke problemen hebben met deurwaarders vanwege OV-schuld. Het doel van studiefinanciering, zoals ik het zie, is om het makkelijker te maken voor studenten om in Nederland te studeren, ongeacht hun economische achtergrond. En dit is al voor velen het geval. Oké, het was een onfortuinlijk toeval en mijn zaak zat ingewikkeld in elkaar. Maar, zoals ik al zei, een hoop mensen krijgen een OV-schuld.

Gelukkig kwam alles op z'n pootjes terecht. Ik ben sinds oktober vorig jaar klaar met het betalen aan Bosveld en ik ben bijna klaar met mijn master. Ik ben opgehouden met het in beroep gaan tegen de beslissing van DUO omdat het echt aanvoelde als tegen de stroom in zwemmen. Je wint wat, je verliest wat. En oké, ik zal uiteindelijk de 14.000+ euro die ik heb geleend moeten terugbetalen (maximaal lenen=maximaal leven), maar dat is een overzichtelijk probleem voor Filippo van de toekomst.

Dus, mijn beste Ome DUO, ik weet dat u en ik...een geschiedenis hebben. Maar de volgende keer, vóórdat u Bosveld belt, zou ik het op prijs stellen als u mij eerst belt. U heeft tenslotte mijn mobiele nummer.

(Vertaling uit het Engels: Wouter Beentjes)