Wat als we de OCW-begroting afkeuren, wil Eerste Kamer weten

Dinsdag debatteerden de leden van de Eerste Kamer tot laat in de avond over de Rijksbegroting van OCW. Ze hadden allerlei zorgen over de aangekondigde bezuinigingen op het hoger onderwijs en onderzoek.

Verschillende senatoren van de oppositie droegen een rood vierkantje, het internationale symbool van academisch protest. Ze citeerden actievoerders, die bij stakingen en demonstraties steevast roepen: “Doe het niet, doe het niet!”

Hoop
“Ik weet van ellende niet waar ik moet beginnen”, zei Daan Roovers (Groenlinks-PvdA). “De domheid regeert”, aldus Gaby Perin-Gopie (Volt). “Het is een aanval op de toekomst van onze kinderen”, vond Paul van Meenen (D66). 

Ze koesterden enige hoop dat ze de begroting konden tegenhouden. De coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB heeft immers geen meerderheid in de senaat, waar NSC niet vertegenwoordigd is, en moest een compromis sluiten met enkele oppositiepartijen. Dit ‘monsterverbond’ van SGP, CDA, ChristenUnie en JA21 vertoonde haarscheurtjes. 

De deal “geldt niet per se in de Eerste Kamer”, zei bijvoorbeeld senator Hendrik-Jan Talsma (ChristenUnie). Hij maakte zich, net als anderen, zorgen over de rechtmatigheid van de bezuinigingen op universiteiten. Het bleek voor minister Eppo Bruins het moeilijkste onderwerp van het debat.

Bruins heeft immers een bestuursakkoord opengebroken dat het vorige kabinet heeft gesloten. De universiteiten zouden tien jaar lang financiering krijgen voor allerlei doeleinden, maar daar is nu een streep door gehaald. Ook CDA en SGP hadden daar vragen over. 

Het vertrouwen is geschonden, erkende minister Eppo Bruins in zijn beantwoording. Hij kon niet uitleggen waarom het juridisch geen probleem was; hij nam het gewoon van zijn ambtenaren aan. Hij wist niet eens zeker of hij een schriftelijke onderbouwing had gekregen. In alle haast kwam er later in het debat toch een stapeltje papier naar de senaat, dat echter weinig indruk maakte.

Wat er gebeurt als universiteiten die bezuiniging met succes aanvechten? Dan moet Bruins zo’n 250 miljoen euro ergens anders op zijn begroting bezuinigen.

Verder vergaderen
Volgende week vergadert de Eerste Kamer hierover door. Bovendien willen bijna alle partijen van de Raad van State weten wat er gebeurt als de senaat de hele begroting afkeurt. Een voorlichtingsverzoek van die strekking is aangenomen. Enkel de PVV stemde tegen, omdat oppositiepartijen de boel alleen maar zouden willen vertragen. (Forum voor Democratie was afwezig.)

Zelfs welwillende fracties zagen dus haken en ogen in de begroting. Dat gold bijvoorbeeld voor regeringspartij BBB, die moeite heeft met de onduidelijkheden over internationalisering in de grens- en krimpregio’s. Senator Frans van Knapen wil de hogescholen daar goeddeels uitzonderen van de aangekondigde taalmaatregelen die de verengelsing moeten tegengaan. 

Toch lijkt een meerderheid deze OCW-begroting te steunen. Annabel Nanninga (JA21) liet meteen weten dat de begroting wat haar betreft erdoor komt – ook al vond ze het een slechte begroting. Haar partij had nu eenmaal een deal gesloten. “Wegstemmen veroorzaakt zo’n ellende; dit is as good as it gets”, zei ze. “De begroting afkeuren achten wij echt onverantwoord.”

SGP-senator Marc de Vries zag, na alle antwoorden van de bewindslieden, geen reden om de stemming over deze begroting uit te stellen. CDA-senator Theo Rietkerk leek ook niet van plan om de begroting te dwarsbomen. 

En de ChristenUnie? Die maakt zich dus wel zorgen over de rechtmatigheid van een deel van de begroting, maar heeft eigenlijk weinig behoefte aan een vervolg van het debat volgende week dinsdag. De partij weet genoeg.