Wereldwijde onderzoeksraad in oprichting

Een soort NWO op wereldniveau. In Amerika kwamen vertegenwoordigers van veertig onderzoeksraden bij elkaar om wereldwijd samen te werken. Bijvoorbeeld op het gebied het delen van waarden of het verdelen van onderzoeksgeld. Ze richtten de Global Research Council op.
Voorlopig is het toekomstmuziek, zegt voorzitter Jos Engelen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Maar het idee van een soort wereldwijd NWO staat hem wel aan: “Er zijn problemen die de hele wereld aangaan, zoals het gebrek aan voedsel. Om daar iets aan te doen is fundamenteel en toegepast onderzoek nodig.”
“Een jaar geleden nodigde de Amerikaanse National Science Foundation een stuk of veertig nationale onderzoeksraden uit om over peer review te praten”, vertelt Engelen. “De vraag was: hoe vergelijken we wetenschappers? Wat meten we? Hoe ga je om met beroep en bezwaar? Om het hoogdravend te zeggen: wat zijn onze waarden? Toen ik jong was dacht ik altijd: waar maak je je druk om, dit is toch allemaal vanzelfsprekend? Maar nu weet ik dat je in internationale samenwerking niets onuitgesproken moet laten.”
Tijdens die bijeenkomst in Washington raakte hij onder de indruk van de gastheer, directeur Subra Suresh van de National Science Foundation. “Hij was niet de Amerikaan die domineert en de wet voorschrijft, nee, hij was een goede gastheer en bood ruimte voor discussie.”
De afgevaardigden van de veertig research councils willen meer samenwerken. Daartoe hebben ze de Global Research Council opgericht. “Dat is een virtuele organisatie, hoor. Die krijgt geen eigen directeur en bureau. Het is geen zware organisatie, maar een podium waarop we common values delen. Als je weet wat je aan elkaar hebt, dan wordt samenwerken makkelijker. Dan hoef je dit soort dingen niet elke keer opnieuw te regelen bij ieder volgend samenwerkingsverband.”
Ze kozen een naam waar enige ambitie in doorklinkt, alsof er nu een wereldwijde versie van NWO is. “Het gebeurde in de spirit van het moment. Ik wil onmiddellijk toegeven dat de naam meer suggereert, maar in praktische zin zijn we zover nog lang niet. Het verdelen van onderzoeksgeld via de European Research Council heeft al veel voeten in de aarde. Maar als punt aan de horizon is een wereldwijd fonds interessant.”
Als er zoiets ontstaat, dan is de Global Research Council de kiem, denkt Engelen. “Hier zitten wel de mensen aan tafel die weten hoe ze zoiets aan hun eigen regeringen kunnen uitleggen. Als er wat middelen zijn en een duidelijk mandaat, dan kan ik me voorstellen dat je wel iets op gang kunt krijgen.”
Volgend jaar praten de research councils verder over open access publishing en open access data. “De Duitse delegatie stond spontaan op en nodigde ons uit om daarvoor naar Berlijn te komen. Daarna stonden de Brazilianen op en boden aan om te helpen bij de voorbereiding. Het was een inspirerende bijeenkomst en dat was vooral te danken aan Subra Suresh.”