Wetenschapper blut? Dan geeft EU geld voor open access

Onderzoekers kunnen van Europa alsnog geld krijgen om hun artikelen te publiceren in tijdschriften die voor iedereen gratis te lezen zijn. Het is een nieuwe stap in de strijd om de toegang tot wetenschappelijke literatuur.

Gewone wetenschappelijke tijdschriften verstoppen hun artikelen vaak achter een paywall: bibliotheken moeten veel geld betalen voor hun abonnementen en het grote publiek heeft er geen toegang toe. Daar wil de Europese Unie een einde aan maken.

Het idee is dat wetenschappers hun artikelen voortaan in open access publiceren, oftewel in tijdschriften die voor iedereen toegankelijk zijn. Ze betalen dan geen abonnement, maar plaatsingskosten.

Die kosten kunnen echter hoog oplopen. Sommige wetenschappers hebben er geen geld voor omdat ze hun onderzoeksbeurs al verbruikt hebben. Zij zouden alleen nog in gewone tijdschriften terechtkunnen. Zij mogen nu alsnog geld aanvragen om in open access te publiceren.

Het experiment is bedoeld voor wetenschappers die onderzoek hebben gedaan dat door Europa gefinancierd is. De subsidieperiode mag niet langer dan twee jaar geleden zijn afgelopen.

Europa lijkt vastbesloten om open acces van wetenschappelijk onderzoek af te dwingen: in het nieuwe wetenschapsprogramma Horizon 2020 moeten in principe alle met Europees geld gefinancierde artikelen voor iedereen toegankelijk zijn. Ook het Nederlandse NWO stelt die eis.

Voor Nederlandse universiteiten verloopt de overgang naar open access niet zonder slag of stoot. Universiteitenvereniging VSNU is verwikkeld in een hooglopend conflict met uitgeverij Elsevier over de toegang tot wetenschappelijke artikelen. Begin juli dreigde de VSNU zelfs met een boycot.