Wetenschappers en politici spreken verschillende talen

De politiek kan van de wetenschap geen kant-en-klare oplossingen verwachten, maar wel kennis die nodig is een besluit te maken. Dat betoogden geneeskundedecaan Frank Miedema en collegevoorzitter Marjan Oudeman tijdens het Science Café afgelopen maandag.

In het Zaadhuis van het Universiteitsmuseum zaten collegevoorzitter Marjan Oudeman, geneeskundedecaan Frank Miedema en hoogleraar arbeidseconomie Joop Schippers aan tafel met CDA-voorzitter Ruth Peetoom. Ze werden aan de tand gevoeld door Harm Oving, de presentator van het radioprogramma Hoe?Zo!. De bijeenkomst was ook gekoppeld aan een actie van alle universiteiten die onder het motto U-meet wetenschappers willen laten discussiëren over het thema veiligheid.

Officieel was veiligheid ook het thema van het radioprogramma, maar daar was weinig van terug te vinden. Het ging veel meer over de verhouding tussen wetenschap en politiek. “Wij gebruiken de wetenschap omdat daar verder gekeken wordt dan de waan van de dag”, vertelt CDA-voorzitter Ruth Peetoom.

Maar tegelijk vinden politici het lastig dat niet alle wetenschappers hetzelfde beweren. Dan is het moeilijk dat als leidraad voor een besluit te nemen, zegt Frank Miedema van het UMC Utrecht. “Wij moeten eerlijk zijn over de onzekerheid. Wetenschappers zoeken altijd weer verder naar kennis. Het is nooit een vaststaand gegeven.”

Stel dat iemand vraagt naar een overnachtingsplaats in Amsterdam. Dan zal de wetenschapper volgens Miedema niet zeggen 'je moet naar het Amstel’, maar opties geven. Je kunt naar een jeugdherberg, naar een familiehotel of naar het Hilton. Het is maar net wat je wilt. Zo is het bij de wetenschap ook, je geeft opties en de consequenties daarvan, en de politici moeten uiteindelijk de knoop doorhakken.

Miedema constateert dat wetenschappers en politici in verschillende talen spreken. “De normen en waarden van de wetenschappers zijn anders dan in de politiek. Dat heb ik ervaren toen het ging over de discussie over de inenting tegen baarmoederhalskanker. Politici wilden steun van de wetenschap, maar de wetenschap sprak niet met één stem. Dat is zo in de wetenschap. We deden onderzoek naar mogelijke consequenties van baarmoederhalskanker en gaven een risicoanalyse. De afweging van kosten versus wat het oplevert is dan een zaak van de politiek.”

“Van de economie hoef je helemaal geen oplossing te verwachten”, vulde Joop Schippers aan, om zijn verhaal kort daarna te nuanceren. “Mijn collega’s van bestuurskunde kunnen wél helpen bij de vraag hoe je een verantwoord besluit maakt.” Hij verwijt de politici dat ze zich te vaak bedienen van fact-free politics.

Toch zijn de aanwezigen erover eens dat wetenschap een rol moet spelen in de politiek. Dat betekent ook dat de universiteiten meer oog moeten hebben voor de maatschappelijke problemen, stelt collegevoorzitter Marjan Oudeman.

“Maatschappelijke problemen vragen om een interdisciplinaire aanpak. Je moet thema’s van verschillende kanten benaderen. De universiteiten zijn nog veel te veel gericht op de disciplines en op publicaties in heel specifieke toptijdschriften. Dat moet veranderen.”

De vier strategische thema’s van de Universiteit Utrecht zijn volgens Oudeman een voorbeeld van die interdisciplinaire aanpak. Niet alleen onderzoek is volgens haar belangrijk, het maatschappelijk belang schuilt ook in het onderwijs. Bijvoorbeeld door studenten ook te confronteren met ethische kwesties.

Miedema en Oudeman houden een warm pleidooi om, juist in crisistijd, te blijven investeren in het onderzoek. Oudeman: “In de Oostzee kampt men met zuurstofloos water. Niemand weet hoe dat komt, maar het leidt wel tot problemen. Je kunt pas beleid maken als je weet wat de oorzaak is. En dat is een taak van de wetenschap.” 

Wetenschap mag niet afhankelijk zijn van de private partijen, zei Joop Schippers tijdens de discussie. Hij geeft als voorbeeld de dijken. “Dijken aanleggen is gecompliceerd, en niemand heeft er voldoende baat bij om het te financieren. Maar het is wel belangrijk. En het resultaat is pas op lange termijn zichtbaar.”

“We leven in een tijd van grote onzekerheid”, constateert Oudeman aan het eind van de uitzending. “Het is de taak van de wetenschap om zijn gezicht in de maatschappij te laten zien en te zorgen voor toekomstperspectief.” 

Luister hier hele aflevering van Hoe?Zo! terug.

Dit artikel is onderdeel van het DUB-wetenschapsblog. Op het blog reageren wetenschappers in ingezonden bijdragen op de vraag: wat mankeert er aan de wetenschap, en wat is daarvoor de oplossing?