WOinActie: onderzoek naar sociale onveiligheid moet transparanter

Het balletje ging rollen nadat Ad Valvas vorig jaar een groot onderzoeksartikel publiceerde over sociaal onveilige praktijken aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Medewerkers van de afdeling psychologie gingen er gebukt onder machtsmisbruik en intimidatie, ontdekte de redactie.

De VU schakelde een extern bureau in om de zaak te onderzoeken, maar of er daadwerkelijk sprake was van misstanden of wangedrag werd niet duidelijk. Na afloop kregen medewerkers bovendien uit privacyoverwegingen niet het volledige, ruim honderd pagina’s tellende rapport te lezen, maar slechts een samenvatting van twee kantjes. De teleurgestelde reacties van wetenschappers spraken boekdelen. Wordt er dan niemand verantwoordelijk gesteld, wilden ze weten.

Belangenconflicten
Over de aanpak hebben ook de medezeggenschap en de VU-afdeling van WOinActie “geen goed woord over”, schrijft Ad Valvas vandaag. In een open brief trekken de partijen aan de bel bij het bestuur van de universiteit.

De brief gaat gepaard met een landelijke verklaring, die samen met de vakbonden AOb en FNV Overheid is opgesteld. De ondertekenaars roepen universiteiten op om transparanter en democratischer te werk te gaan bij hun aanpak van sociale onveiligheid.

Want onderzoek naar wangedrag is nu vaak “ondoorzichtig”, menen de partijen. Het wordt weliswaar uitbesteed aan externe bedrijven, maar deze worden gekozen, ingehuurd en betaald door het bestuur. “Dit leidt tot belangenconflicten.”

Medezeggenschap
Verder moet de medezeggenschap meer worden betrokken, staat in de verklaring, “bij de besluitvorming over een uitvoerder van intern onderzoek, een specifieke opdracht of het mandaat en de doelstellingen van zo’n onderzoek”. Datzelfde geldt wanneer wordt besloten wat er na een onderzoek moet gebeuren.

En dan helpt het natuurlijk als medezeggenschappers toegang hebben tot de volledige onderzoeksrapporten. Tegelijkertijd moeten bestuurders wel een manier vinden om de privacy van betrokken werknemers te beschermen, vinden de schrijvers. Want: “Privacy mag nooit als excuus worden gebruikt om informatie achter te houden voor de ondernemingsraden.”

Ook bij de Universiteit Utrecht leeft deze kwestie. Nieuw beleid moet de sociale veiligheid binnen de UU gaan bevorderen. Het thema kwam eind vorig jaar op de bestuurlijke agenda te staan na het gedwongen vertrek van een hoogleraar Ethiek. Het universiteitsbestuur liet een eigen onderzoek uitvoeren naar de klachtenprocedure door hoogleraar Eddy Bauw, maar vervolgstappen bleven naar de mening van de universiteitsraad te vaag en te vrijblijvend. Een taskforce van studenten heeft vervolgens de 'zwijgcultuur' onder de aandacht gekregen en 1301 mensen ondertekenden een petitie.

Advies
Demissionair minister Van Engelshoven vindt dat de sociale veiligheid aan universiteiten inderdaad beter kan. Een commissie van wetenschapsgenootschap KNAW werkt momenteel aan een advies over het voorkomen van ongewenst gedrag. Dat zal eind dit jaar verschijnen.