Zijlstra wil privaat deeltijdonderwijs

De financiering van het deeltijdonderwijs gaat op de schop. Staatssecretaris Zijlstra zou sommige deeltijdstudenten ‘tegoedbonnen’ willen geven voor hun onderwijs. Die mogen ze dan ook bij private opleiders besteden.
In de politiek zijn de deeltijdopleidingen al enige tijd een heet hangijzer. Studenten moeten er tegenwoordig duizenden euro’s collegegeld voor betalen als ze al eerder een diploma in het hoger onderwijs hebben behaald. Zo stimuleer je niet dat mensen zich gedurende hun loopbaan blijven bijscholen, vinden critici.
Daar komt de ‘langstudeerboete’ van ruim drieduizend euro nog bij. Van staatssecretaris Zijlstra moeten voltijders en deeltijders even vlot studeren, ook als de deeltijdvariant eigenlijk langer duurt. Deeltijders volgen hun opleiding vaak naast hun werk en vrezen voor studievertraging.
Nog nooit begonnen zo weinig eerstejaars aan een hbo-deeltijdopleiding en aan de universiteiten is de instroom in twee jaar tijd gehalveerd. De senatoren van de Eerste Kamer – ook van regeringspartij VVD en CDA – willen van Zijlstra weten of deeltijders niet buitensporig door de langstudeermaatregel worden getroffen.
Eind maart zal staatssecretaris Zijlstra een brief over de toekomst van het deeltijdonderwijs naar de Eerste en Tweede Kamer sturen, maar via de website Scienceguide komen de eerste geruchten al naar buiten: het deeltijdonderwijs zou voortaan helemaal geen bekostiging meer krijgen. Dan hebben de deeltijders ook geen last meer van de langstudeermaatregel.
“Wat op Scienceguide staat, klopt niet”, reageert een ambtenaar van het ministerie. Hij wil wel bevestigen dat OCW aan plannen werkt, maar zegt verder niets. Dat doet de officiële woordvoerder evenmin.
De meeste onderwijsbestuurders weten nog van niets, maar sommigen hebben al meer gehoord. “In de bekostiging van het deeltijdonderwijs wil het ministerie met ‘vouchers’ gaan werken”, vertelt voorzitter Marcel Wintels van Fontys Hogescholen. “Bepaalde groepen, zoals leraren en verplegers, krijgen dan een soort tegoedbonnen voor onderwijs. Andere deeltijders moeten hun opleiding voortaan zelf betalen of bij hun werkgever aankloppen. Of ze moeten voor een voltijdopleiding kiezen.” Volgens Wintels is dit bevestigd in de marge van een overleg bij het ministerie.
Als dit klopt, haalt het kabinet voor het deeltijdonderwijs een stokpaardje van de VVD van stal: het systeem van ‘leerrechten’. Toen VVD-leider Mark Rutte nog staatssecretaris van hoger onderwijs was, wilde hij een systeem doorvoeren waarin studenten ‘leerrechten’ kregen, die ze naar eigen inzicht konden besteden. Wilden ze halverwege het studiejaar naar een andere instelling weglopen, dan namen ze hun bekostiging gewoon mee.
Mocht het plan doorgaan, dan zullen deze vouchers waarschijnlijk ook bij deeltijdopleidingen van private aanbieders besteed kunnen worden. Het ministerie onderzoekt namelijk de mogelijkheid van een “meer gelijk speelveld” in het deeltijdonderwijs, beloofde Zijlstra aan de vereniging van private onderwijsaanbieders, waarmee hij een ‘hoofdlijnenakkoord’ sloot.
Zoiets staat ook in een kritisch rapport over de Open Universiteit. Zijlstra vindt dat het publiek gefinancierde afstandsonderwijs van de OU private aanbieders niet van de markt mag duwen.
Het ministerie is niet tevreden over het huidige deeltijdonderwijs van bekostigde hogescholen en universiteiten. Dat zou vooral een afgeleide zijn van voltijdsonderwijs, zei de verantwoordelijke OCW-ambtenaar eerder tijdens een congres over dit onderwerp. Misschien dat commerciële aanbieders er beter in zijn, overweegt het ministerie. Maar dan moeten private partijen wel meer kans krijgen op de markt van het deeltijdonderwijs.
Marcel Wintels ziet het met lede ogen aan. “Het is letterlijk maar een paar pennenstreken en dit ‘vouchersysteem’ is voor het hele hoger onderwijs ingevoerd”, zegt de Fontys-voorzitter.
De private aanbieders, verenigd in de NRTO, kennen de plannen nog niet, maar wrijven alvast in hun handen. Zij lieten eerder uitrekenen dat het ministerie twee- à driehonderd miljoen euro kan bezuinigen door het deeltijdonderwijs niet langer te bekostigen. Ze springen graag in het gat dat dan ontstaat.
Maar hun berekening klopt niet helemaal, zeggen bronnen bij OCW. Want in zo’n nieuw systeem zou het ministerie immers geld aan vouchers moeten besteden. Bovendien kunnen studenten ook uitwijken naar bekostigde voltijdopleidingen.
Momenteel is ruim zeventien procent van alle ingeschreven hbo-studenten deeltijder. Bij Fontys gaat het zelfs om één op de vier studenten.
De HBO-raad neemt de geruchten over ‘privatisering’ hoog op. Voorzitter Thom de Graaf liet al weten dat hij ertegen is. “Privatisering deeltijdonderwijs dreigt”, twitterde hij. “Dat schept grote onzekerheid rond kwaliteitsafspraken en investeringen hbo. Onzalige timing.”
Ook Wintels verzet zich. “OCW kan wel zeggen dat er nog aan de plannen wordt gewerkt, maar de conclusies staan volgens mij al grotendeels vast. En dat is betreurenswaardig, want zoiets groots vraagt om meer zorgvuldigheid. Het brengt alleen al grote onzekerheid voor deeltijdstudenten met zich mee. En beseft het ministerie wel dat hbo-masters en tweejarige associate-degree-opleidingen vrijwel allemaal in deeltijd zijn? Die wil het ministerie juist aanmoedigen.”
Hij krijgt bijval van Inholland-voorzitter Doekle Terpstra, oud-voorzitter van de HBO-raad. Het zou slecht zijn voor ‘leven lang leren’, meent hij.
Ook vakbond CNV Onderwijs reageert boos. “Het is alsof je tegen voetballers zegt: we verwachten dat je dit jaar promoveert naar de eerste klasse, maar om kosten te besparen hebben we de training afgeschaft”, aldus bestuurder Willem Jelle Berg in een persbericht.