AI in het onderwijs moet omarmd worden

Angst is een slechte raadgever. Desondanks steekt op de universiteit in toenemende mate een wind van angst op. De reden? De groeiende invloed die Artificiële Intelligentie (AI) heeft op studies, studenten en, wellicht belangrijker, toetsvormen. 

Zo bestaat de vrees dat het schrijven van bijvoorbeeld papers  steeds meer wordt gedomineerd door gedigitaliseerde hersenspinsels, in plaats van weloverwogen gedachtekronkels van de studenten zelf. En dat het verwerven, verspreiden en produceren van nieuwe kennis door AI wordt ondermijnd. 

Een krampachtige houding
Voor mijn  opleiding, de master Staats- en bestuursrecht, bestaat in ieder geval genoeg reden om de voortschrijdende ontwikkeling van AI te begrenzen. Richtlijnen over hoe om te gaan met AI zijn aan de orde van de dag en in werkcolleges wordt besproken wat wel en niet met AI mag. 

Als kers op de taart liggen ook de toetsvormen onder het vergrootglas. Binnen de opleidingscommissie van mijn master wordt onder meer  gesproken over  het anders vormgeven van papers. Overwogen wordt om deze niet langer thuis te laten schrijven, maar in een tentamenzaal. Dit idee is ingegeven  uit angst voor AI.

Deze suggestie zou vanuit het oogpunt van het ontwikkelen van vaardigheden op zichzelf al een slechte ontwikkeling zijn. Toch, is het vooral de krampachtige houding die steekt. Verkrampt houdt men vast aan het beeld van de universiteit als een bastion van kennis, het instituut waaruit nieuwe theorieën groeien en de kweekvijver waar men zélf met ideeën komt. 

Dit ideaalbeeld wordt door AI uitgedaagd. Tegenwoordig is het fysiek aanwezig zijn op de universiteit niet altijd meer nodig. Je hebt genoeg aan je laptop: met een klik op de muisknop, zittend in je onderbroek achter je scherm ontvouwt zich de academische wereld. Zo ontwikkel je met een gemiddeld prompt met speels gemak theorieën in elk onderzoeksveld. Zijn we aan het klassieke ideaalbeeld van de universiteit niet noodgedwongen voorbij?

Vasthouden aan wat niet meer bestaat
In het boek ‘Reinventing Knowledge, From Alexandria to the Internet’ geven Ian F. McNeely en Lisa Wolverton de instituties waar kennis door de geschiedenis heen werd gecentreerd. Dat zijn er zes: de bibliotheek van het oude Athene, de middeleeuwse kloosters, de universiteit, de ‘Republiek der Letteren’, de disciplines die de wetenschap verbreedden en het laboratorium als proeftuin voor nieuwe kennis. 

Wat opvalt, is dat alle zes insituties zich kenmerken door een menselijk dan wel een stoffelijk samenkomen. Omringd door mensen en/of papier komt men tot nieuwe kennis. Het zevende instituut laat zich raden: het internet. Het internet laat zich alleen lastig rijmen met de eerdere zes instituten.

Ironisch genoeg zijn zowel de auteurs van Reinventing Knowledge als de universiteit niet zo gecharmeerd van het internet als zevende instituut. Beide leunen nog te zwaar op de mogelijke gevolgen en de afbreuk die het internet doet aan de ‘klassieke’ zes instituten. De tegenzin tot het betreden van de nieuwe wereld is bijna proefbaar, het liefst wordt de geest terug in de fles gepropt. 

De realiteit is anders. De universiteit bevindt zich namelijk op een kruispunt. Er moet gekozen worden tussen het angstvallig vasthouden aan het verleden, of voor het openstaan voor de de nieuwe ontwikkelingen die het internet en AI met zich meebrengen.

Studenten zijn niet wat ze kunnen zijn
Ik pleit voor het laatste. Tijdens mijn rechtenopleiding valt het me al langer op hoe het zwaartepunt van de studie is gelegen in het behalen van resultaten. Dat is ook terug te zien in het studeergedrag van studenten. Ze willen precies weten welke rijtjes moeten worden gestampt en hoe ze dit op een tentamen moeten uitkotsen voor het behalen van een bepaald resultaat. Werkcolleges zijn geen prikkelende discoursen over hoe we de wereld om ons heen een stukje mooier kunnen maken, maar gericht op dat ene doel: resultaat. 

Dat kan veranderen wanneer de universiteit de krampachtige houding ten opzichte van AI loslaat.

Studenten van nu zijn vooral op zoek naar en gebaat bij zekerheid. Het gevolg is dat studenten resultaatmachines zijn, in plaats van de (maatschappij)kritische, (maatschappelijk) betrokken en creatieve studenten die ze zouden kúnnen zijn. In het onderwijs wordt mijns inziens te weinig aandacht besteed aan het opleiden van deze maatschappelijk betrokken studenten, die in een snel veranderende wereld wel steeds harder nodig zijn.

Nieuwe wereld, nieuwe mogelijkheden

Om dat te bereiken, zou de universiteit juist veel meer moeten openstaan voor AI. 

Ja, AI kan waarschijnlijk een groot deel van het studeren overnemen. Denk aan brainstormen of het samenvatten van teksten. Dus moet het onderwijs de studenten op andere manieren uitdagen, bijvoorbeeld door met nieuwe ideeën en oplossingen te komen voor maatschappelijke studieveld van studenten op. En ja, toetsvormen ondervinden daar de nodige consequenties van doordat studenten met ideeën komen die zijn gebaseerd op AI. 

Dat momenteel op de universiteit angst heerst, is niet zo gek: het onderwijs rust in sterke mate op het resultaatmodel en door AI dreigt dit model te worden ondermijnd. 

Maar is dat juist geen zegen? Als het resultaatgerichte werk wordt vervangen door snel gevonden of ontworpen resultaten binnen het internet, blijft er juist meer tijd en ruimte over om te doen waar studenten zich écht in kunnen onderscheiden: het bedenken van nieuwe, creatieve en maatschappijverbeterende oplossingen en ideeën.

Laat het rijtjes stampen en resultaten halen dus minder leidend zijn – die taken kunnen immers eenvoudiger door AI worden overgenomen. Laat studenten juist kennismaken met problemen uit de praktijk, laat ze op basis van literatuur het onderzoeksveld eigen maken en laat ze vervolgens met creatieve ideeën komen om maatschappelijke problemen of dilemma’s op te lossen. Op deze manier leid je als universiteit niet langer dezelfde resultaatstudenten op, maar maatschappelijk betrokken studenten waar de wereld net dat beetje meer aan heeft. 

Dit is een opiniestuk van Pim Molenaar, masterstudent Staats- en bestuursrecht. Opinies zijn ingezonden artikelen. Het standpunt van de schrijver is niet per definitie ook het standpunt van DUB.

Lees ook de opinie van Kars ten Berge en Wout van der Molen: Laat docenten AI gebruiken om toetsen na te kijken