De amygdala regeert….
Angst en hebzucht lijken de verkiezingen te hebben gewonnen van tolerantie en solidariteit. Emotie in conflict met ratio.
Als je leest waarom mensen op de PVV stemmen dan gaat het vooral over angst voor het gevaar dat islam heet en frustratie in de steek gelaten te zijn. Het brein reageert snel en heftig op negatieve prikkels en associeert dat met andere prikkels, vooral unieke. Krijg een knal voor je kop van iemand met een donker uiterlijk in een overwegend blank milieu en elk volgend donker uiterlijk is verdacht. Hoor verder eenzelfde verhaal van een ander en het beeld wordt bevestigd en bekrachtigd. Voor je het weet ben je bang, maar voor wie?
De amygdala is een hersenkern die deze snelle associaties legt en een belangrijke hulp bij eerste overleving. Zelfs zonder dat we dit willen, doet hij zijn werk. Pas wanneer we ons bewust worden van onze irrationele angsten en die onder ogen zien, kunnen we ze onder controle krijgen: het was inderdaad alleen maar die ene persoon. Daarbij helpt de prefrontaal schors. Maar dat neemt niet weg dat die oude relatie er nog wel is. Uit de Volkskrant van 11 juni: ‘Mijn buurman komt uit Afghanistan. Dat is een hele goeie. Zijn vrouw is ook zo’n nette.’ Deze PVV-stemmer, gaat daarna verder, ‘Maar met die rest weet je het natuurlijk niet.’ Kortom, die ik ken, blijkt toch goed, maar die ik niet ken, blijft wel verdacht.
Wilders heeft die amygdala gevoed met zijn angstverhalen, olie op die brandende kern. En dat werkte, omdat in het verleden de bestuurders precies het omgekeerde gedaan hebben: die emoties nu juist ontkennen van die brandende amygdala. Tolerantie voor het onbekende was bij uitstek een cognitief, prefrontaal schors idee: over eigen emoties en vooroordelen heenstappen om de ander zichzelf te kunnen laten zijn. Mensen mochten hun negatieve emoties niet laten gelden. Dat was immers abject. Met name de PvdA is daar leidend in geweest. Fortuyn en Wilders hebben dat tot inzet gemaakt: wij vertolken jullie boosheid en emoties. In diezelfde Volkskrant: ‘Ik stemde altijd PvdA, maar invloed heb je niet. Misschien dat Wilders wel wil luisteren.’
Eenzelfde verhaal geldt voor inkomen. De VVD stuurt op eigen inkomen eerst. Ook dat zit diep geworteld in ons brein: het zoeken naar beloningen voor onszelf. Solidariteit met het inkomen van onbekenden is daarover heen stappen en eveneens een prefrontaal schors gebeuren.
Politiek gaat uiteindelijk om het in het balans brengen van emotie en ratio. Van emoties erkennen en kanalisering daarvan. Zo werken onze hersenen uiteindelijk ook optimaal. Zijn we alleen emotie, gaan we te gronde aan pathologische angst en verslaving, zijn we alleen ratio, gaan we te gronde, omdat niets ons letterlijk meer raakt. Het politieke bedrijf is de afgelopen jaren steeds meer emotie geworden, de dwang om te reageren op elke prikkel, gevoed door de media, na jaren van ratio zonder gevoel.
Laten we hopen dat het nieuwe politieke klimaat een balans vindt tussen emotie en ratio, zowel bij de man in de straat als bij de politicus in Den Haag. Alleen dat kan ons redden.