De dienstplicht als innovatiemotor

Nederland moet volgens het innovatieplatform meer investeren in ondernemerschap om innovatie te stimuleren. Hoe we dat kunnen doen? Het Israëlische antwoord: ‘Stuur studenten het leger in.’ Tijdens een tiendaagse studiereis heb ik mij verdiept in de verschillen tussen het Nederlandse en het Israëlische innovatiesysteem. Opmerkelijk is dat Israel, een land in oorlogssituatie en met slechts 7,5 miljoen inwoners, het stukken beter doet dan Nederland. Israel heeft een bijzonder grote high-techsector en is het land met de meeste NASDAQ-noteringen buiten de VS. De financiële crisis heeft weinig gevolgen gehad voor de economie van het land. Na de VS is het kleine Israel het land met de meeste startende ondernemingen (start-ups) per hoofd van de bevolking. Waarom is de economie van dit land ondanks de constante terreurdreiging zo succesvol? Volgens de inwoners is dat vooral te danken aan de dienstplicht. In Israel moet iedere inwoner na de middelbare school het leger in: mannen drie jaar en vrouwen twee jaar. Jongeren gaan pas studeren als de diensttijd erop zit. Hun ervaringen in het leger leveren veel nieuwe nuttige eigenschappen op. Studenten keren terug met een groot gevoel voor verantwoordelijkheid en weten goed om te gaan met onzekere situaties. Zo vertelde een Israëliër mij trots over de diensttijd van zijn dochter. Als achttienjarig meisje was zij, in haar wachtpost langs de grens, verantwoordelijk voor het aansturen van andere soldaten en besloot ze over leven en dood. Dat resulteerde volgens haar vader in een groot verantwoordelijkheidsgevoel en goede managerscapaciteiten. Door te dienen in het leger ontwikkelen Israëliërs zelfstandigheid, lef en ondernemerschap. Dit zou de belangrijkste verklaring zijn van het grote aantal start-ups. Bij sollicitaties zien bedrijven aan de hand van je prestaties in het leger precies waar je goed in bent. Israëlische CEO’s zijn dan ook vaak oud-generaals uit het leger. Daarnaast blijven soldaten vrienden voor het leven en zo bouw je een groot netwerk op. Iedereen kent iedereen. En het heeft zeker voordelen als de vriend van je vriend met de minister-president in dezelfde legereenheid zat. Moeten wij dan studenten verplicht het leger in sturen om ondernemerschap te stimuleren? Nee. We moeten blij zijn dat we in Nederland al meer dan 60 jaar in vrede leven en dat de dienstplicht is opgeschort. Ook moet het beeld niet geromantiseerd worden. Drie jaar diensttijd zal niet alleen maar positieve persoonlijke ontwikkeling tot gevolg hebben. Tijdens mijn reis zag ik dat de straten bezaaid lagen met lege medicijnstrips. Alsof het hele land en masse verslaafd is aan kalmerende middelen. Toch valt er wat te leren van het Israëlische voorbeeld. Er wordt door Nederlandse politieke partijen wel eens gesproken over twaalf maanden verplichte maatschappelijke stages of ontwikkelingswerk nadat leerlingen de middelbare school hebben afgerond. Het verhaal over de Israëlische dienstplicht plaatst deze plannen in een ander daglicht. Leerlingen zouden er niet alleen wereldwijs en volwassener van kunnen worden maar ook betere jonge ondernemers en zo de Nederlandse kenniseconomie kunnen versterken.  Dan Senor, de auteur van het boek ‘Start-up Nation’ legde voor de Amerikaanse nieuwszender CNBC uit waar het economische succes van Israel aan te danken  is.