De universiteit als spookhuis

Het regenboog fietspad in De Uithof juich ik toe. Prachtig! Homoseksualiteit was veel te lang taboe, net als andere vormen van genderdiversiteit. Het is mooi dat de Universiteit Utrecht laat zien dat zij tolerant is voor mensen ongeacht hun seksuele geaardheid (al vallen praktiserende pedofielen en verkrachters daar dan buiten). Het fietspad is een duidelijk signaal dat de UU staat voor individuele vrijheid en gelijkwaardigheid en dat aan deze tolerantie niet te tornen valt. In de lofzang die wordt gezongen op diversiteit komt kritisch denken helaas wel eens in de verdrukking. Diversiteit is dikwijls mooi, maar diversiteit moet geen containerbegrip worden dat intolerantie kan behelzen:

‘We willen hiermee laten zien dat iedereen zichzelf kan zijn en welkom is in het Utrecht Science Park”, aldus de Diversity Officer van Hogeschool Utrecht. “Iedereen, dus ongeacht je kleur, seksuele geaardheid, culturele achtergrond, maar ook ongeacht je beperking of het inkomen van je ouders. Wij kijken liever naar de mens, met ieders eigen talenten en kwaliteiten en hoe we die verder kunnen ontwikkelen.’

Dat klinkt op het eerste gezicht prachtig en tolerant. Maar bij nadere beschouwing wringt er iets: wat als jouw culturele achtergrond homofoob is of antisemitisch of misogyn of antidemocratisch, of wanneer je uit een extreem rechts/links milieu komt? Maar culturele achtergrond zegt niets natuurlijk: je bent zelf verantwoordelijk voor jouw opvattingen en gedrag en je kunt je niet verschuilen achter je culturele achtergrond.

Pleiten voor een gesegregeerde samenleving
‘Iedereen kan zichzelf zijn’ schrijft de Diversity Officer, maar is dat ook echt wat zij bedoelt? Zijn neonazi’s of aanhangers van IS met bijbehorende parafenalia welkom op de UU? Is het niet zo dat de UU liberaal democratische waarden uitdraagt waarin juist niet iedereen volkomen zichzelf kan zijn, maar alleen voor zover dat in overeenstemming is met de liberaal democratische regels en omgangsvormen van de UU? Voor salafisten die bijvoorbeeld pleiten voor een gesegregeerde samenleving, is het moeilijk zo niet onmogelijk om op de UU zichzelf te zijn. De UU dient zich niet aan te passen aan iedereen die daarom vraagt, maar alleen als die aanpassing past binnen het liberaal democratische raamwerk, zoals meer voorzieningen voor mensen met een beperking.

Geen safe spaces
Als studenten zich (wellicht door hun culturele achtergrond of politieke ideologie) gekwetst mochten voelen door wat docenten of medestudenten doen of opmerken, dan zijn zowel de studenten die zich gekwetst voelen als de docenten of medestudenten die opmerkingen maken nog steeds welkom, maar hoeft de universiteit zich doorgaans niet aan te passen. De universiteit is geen safe space: ideeën worden ter discussie gesteld – inclusief culturele ideeën. Geen enkele opvatting is a priori vrijgesteld van kritiek. Vergelijk het met het betreden van een spookhuis: als je een kaartje hebt gekocht mag je erin en loop je het risico om de stuipen op het lijf gejaagd te krijgen. Niemand dwingt je om het spookhuis te betreden. Het heeft geen pas om je achteraf te beklagen dat je geschrokken bent en het eng vond. Zo ook met de universiteit. Het risico dat ook jouw ideeën bekritiseerd worden is eng. Maar dat wist je van te voren.