Du mos valorisere…

Gij zult valoriseren. Dat is wat wetenschappers steeds te horen krijgen. Hoogleraar Frans Verstraten breekt er zijn hoofd over, in bed, in de auto. Hoe moet hij zijn onderzoek nu toch omzetten in nuttige zaken en harde pecunia? 
Mijn dag begint meestal net voor vijf uur. De wekker gaat dan af.  Het is een goed ontworpen wekker, ik kan ‘m ‘s avonds met kinderlijk gemak instellen en ’s ochtends weet ik zonder één oogopslag de snooze-knop te vinden. Die geeft me nog 10 extra minuten om even lekker luierend wakker te worden en via de ingebouwde en voorgeprogrammeerde radio het nieuws van de jonge dag tot me te nemen. “Goed ontworpen, die radio. Daar is over nagedacht”, denk ik dan.
Vanochtend werd ik minder goed wakker. Gisteren kreeg ik te horen dat er weer een universiteitsbestuurder “jullie moeten valoriseren” heeft geroepen. In plaats van even door te luieren ben ik maar meteen onder de douche gesprongen, dat is normaal een lekker begin van de dag. Een automatische thermostaat zorgt dat de watertemperatuur behaaglijk is en nooit in de gevaarzone voor huidverbranding kan komen. “Daar is goed over nagedacht”, denk ik dan vaak.
Het was nog donker toen ik mijn auto zocht om de tocht naar Utrecht te aanvaarden. Een druk op mijn autosleutel, die tevens als afstandsbediening fungeert, deed de lampjes in mijn auto aangaan en ik hoefde dus niet te zoeken naar de plek waar mijn auto nu weer geparkeerd stond. Eenmaal in de auto gaf het dashboard me in een oogopslag toestemming om te gaan rijden … alles was OK. Zo niet, dan had een ander lampje me vast kleurrijk gewaarschuwd dat ik eerst even langs het pompstation moest bijvoorbeeld. “Ook daar is over nagedacht”, hoor ik me denken.
Maar eenmaal onderweg, waar de wegverlichting altijd de juiste balans heeft tussen mijn waarnemingsvermogen en respect voor de natuur, begon ik te malen! Mijn gedachten waren niet bij het rijden. Dat is volgens velen gevaarlijk, maar gelukkig weet ik dat ons brein veel informatie automatisch verwerkt, zeker tijdens het dagelijkse autorijden. Dat is fundamentele kennis, waar ik uren over kan praten, maar vandaag … malen en malen! “Hoe moet ik bepaalde mensen, met name die die niet weten hoe wetenschap werkt, overtuigen dat fundamenteel onderzoek geen geldverslindende hobby van wereldvreemde wetenschappers is?”
Het woord valoriseren echoot door mijn hoofd! Als bepaalde hotemetoten (m/v) zouden weten dat het woord een marxistische oorsprong heeft dan kozen ze vast voor een ander woord. De tegenwoordige betekenis wordt verkocht als ‘iets voor de maatschappij doen’, maar iedereen weet dat het ‘geld binnen harken voor de universiteit’ betekent. We moeten die fabriek van overhead en bestuurders toch aan de gang houden. En zo maal ik maar door en door ...
Plotseling werd mijn aandacht weer naar het verkeer en de weg getrokken. De matrixborden boven de snelweg flikkerden. Je kon er niet omheen: in één oogopslag was het duidelijk dat we snelheid moesten minderen en van baan dienden te veranderen. Iedereen volgde als in een kudde. De wegwerkzaamheden van die nacht waren uitgelopen en we moesten via een parallelweg onze reis vervolgen. Netjes werden de tienduizenden auto’s met behulp van begrijpelijke borden langs de werkzaamheden geleid. “Daar is verdomde goed over nagedacht”, dacht ik, “stel je voor dat al die auto’s stil moeten staan, wat kost dat wel niet?” Files kosten ons allen jaarlijks ongeveer 3 miljard. Gedeeld op 200 werkdagen is dat dus 15 miljoen per dag. Delen we dat even voor het gemak door 15 dagelijkse knelpunten, dan heeft die kennis hoe je automobilisten snel kunt laten doorstromen toch een miljoen bespaard, laat staan de gevolgen voor het milieu door ronkende motoren van stilstaande auto’s. “Daar is … ach laat ook maar”
Net voor Utrecht besefte ik dat ik mijn radio niet aan had staan. Ik luister altijd naar de radio en vandaag niet! Ik was duidelijk niet bij de les. Zonder mijn ogen van de weg te hoeven nemen klikte ik de radio aan. “Goed ontworpen, daar is over nagedacht...." De luidsprekers lieten een liedje van de Janse Bagge Bend horen. Een liedje uit mijn jeugd en ik zong automatisch even mee…
“De perspectieven veur de toekoms die zijn nul komma nul
Al hebste na veul zweten 'n universitaire bul
Al biste underwiezer, bankwerker of psycholoog
De kommende joare biste waorschienlijk werkeloos
Du mos sollicitere”.

Ik reed van de A28 richting de Uithof, ook daar wordt nog steeds gewerkt, maar de borden, de pijlen, de vak indeling en de lichten zorgen dat iedereen met gemak de juiste weg naar de campus vindt. “Daar is over nagedacht” denk ik weer. Even later reed ik de parkeergarage binnen. Kleurgecodeerde lichten geven aan welke parkeerplaatsen vol zijn en opvallende borden wijzen me naar de alternatieve plekken. Andere borden wijzen mensen die nooit op de Uithof zijn geweest snel naar de ingang en – eenmaal geparkeerd – naar een uitgang. Parkeergeld betaal je bij een apparaat waar alle mensen de procedure begrijpen … ook zonder ‘universitaire bul’. Ik kon het niet laten om toch weer te denken: “Daar is over nagedacht”.
Eenmaal uit mijn auto begon ik weer te malen. Valoriseren … valoriseren. Op onze afdeling doen we onderzoek naar wat mensen überhaupt kunnen waarnemen onder verschillende en veranderende omgevingsomstandigheden, in het licht, in het donker, stilstaand of bewegend; we kijken hoe mensen zoeken en vinden; we onderzoeken wat mensen als behaaglijk ervaren; hoe mensen zich oriënteren in de ruimte; hoe ze kleuren zien; hoe ze reageren onder stress; wat hun aandacht trekt; hoe mensen tekst en visuele informatie begrijpen en onthouden, zelfs als ze de taal van het land niet begrijpen. Maar ja, hoe overtuig je bestuurders dat deze fundamentele kennis relevant is voor de maatschappij? Ik zal er op de weg naar huis nog eens over nadenken.
Toen ik de Heidelberglaan overstak op weg naar mijn werkkamer merkte ik dat het liedje van de Janse Bagge Bend me niet meer los liet. De hele dag klonk het in mijn hoofd: “Du mos valorisere.”