Maak de UU nu echt een duurzame universiteit

Milieufilosoof Floris van den Berg ziet dat de Universiteit Utrecht de ambitie heeft een duurzame universiteit te worden. Maar de praktijk blijft volgens hem achter. Hij pleit ervoor echt werk te maken van die duurzaamheid, bijvoorbeeld bij de nieuwbouw voor Geowetenschappen.
In 2009 is de University of Colorado uitgeroepen tot de meest duurzame universiteit in de VS. Daar hebben ze dan ook hard aan gewerkt door het plaatsen van zonnepanelen op de daken, alle gebouwen voldoen aan duurzaamheidsvereisten, afvalbeleid voor de catering, stimuleren van het gebruik van de fiets, en het creëren van kranen voor het vullen van waterflessen. Dat laatste heeft Utrecht sinds kort ook, maar verder heeft Utrecht nog een lange weg te gaan om hetzelfde duurzaamheidsniveau als in Colorado te bereiken. Toch is de ambitie er wel.  Duurzaamheid is immers een van de vier speerpunten van de UU. En het blijkt ook uit dit citaat van de UU website:
De Universiteit Utrecht levert een actieve bijdrage aan de ontwikkeling van een duurzame samenleving, door het delen van wetenschappelijke kennis, maar ook door zelf een inspirerend voorbeeld te zijn.
Een mooie gelegenheid om die ambities te concretiseren is bij de nieuwbouw, zoals het gebouw voor Geowetenschappen waarin ook het Copernicus Institute for Sustainable Development zal worden gevestigd. Gebouwen kunnen duurzaam, of in ieder geval duurzamer, dan conventionele gebouwen gebouwd worden. De duurzaamheid toont zich met name in het energieverbruik van een gebouw, zoals door goede isolatie en zonnepanelen. Daarnaast is er het gebruik van duurzame materialen. En het gebruiken van regenwater (grijs water) voor het doorspoelen van de toiletten. Verder is er de groene uitstraling van het gebouw: de breuk met en vervreemding van de natuur kan door groene gebouwen, waarbij de natuur dichtbij is, worden hersteld.
Bij het tot stand komen van nieuwe ontwerpen blijkt duurzaamheid echter vaak een sluitpost of versiering te zijn. Dat wordt green washing genoemd. Duurzaamheid blijkt geen minimum vereiste. Dat is vreemd voor een universiteit die duurzaamheid wil initiëren. Als een groot instituut als de UU niet duurzaam kan bouwen, waarom zouden anderen dat wel doen? Op de campus van de WUR staat echter wel een ecogebouw, genaamd Gaia. Het kan dus wel. Hierbij een aantal argumenten voor duurzaam bouwen op de UU op een rij.
Ten eerste, de universiteit kan en behoort een belangrijke voorbeeldfunctie te vervullen, in het kader van goed voorbeeld doet goed volgen. De UB op de Uithof is een gemiste kans – op het grote platte dak is geen plant en geen zonnepaneel te zien – maar dat komt hopelijk snel. De UU kan ook een voorbeeldrol spelen in het implementeren van duurzame innovaties, zowel qua architectuur, planologie, beleid en onderwijs. De universiteit genereert nieuwe kennis door het streven naar verduurzaming.
Een tweede belangrijke reden om duurzaamheid centraal te stellen is om (internationale) studenten te trekken. Stel, ik ben mij als aankomend student aan het oriënteren op een studie die iets met duurzaamheid te maken heeft en ik kan kiezen tussen twee universiteiten, de ene universiteit heeft traditionele (monstrueuze) betonnen en tegenwoordig glazen gebouwen, en de andere universiteit heeft een ecogebouw, waar de natuur een grote rol speelt.
Ten derde is er het economische argument: wellicht dat een ecogebouw duurder is dan een conventioneel gebouw, maar op de lange duur verdient een ecogebouw zich terug door de veel geringere energiekosten. 
Ten vierde, wanneer een ecogebouw ook nog eens een plezierige werk- en studentomgeving biedt, waar mensen zich thuis voelen heeft dit een positief effect op mensen en voorkomt het 'sick building syndrome'. Een mooi en plezierig gebouw werkt stimulerend.
Ten vijfde, en dit is het belangrijkste argument: we leven te midden van een zich voltrekkende ecologische ramp waarbij CO2e uitstoot een belangrijke negatieve bijdrage levert. Hoe minder CO2e we uitstoten hoe beter. Het energie verbruik van ecogebouwen is aanzienlijk minder en daardoor is de CO2 uitstoot ook lager.
De UU doet er goed aan haar eigen idealen na te leven – hoe moeilijk dat in de praktijk ook zal blijken te zijn om het korte termijn denken en het eendimensionale economische paradigma te doorbreken – en te streven naar een duurzame universiteit, met duurzame energie-neutrale ecogebouwen.
Duurzaam bouwen is onderdeel van een noodzakelijke duurzaamheidsomslag. Ik noem enkele ideeën daarvoor: een autoloze campus, het stimuleren van fiets en openbaar vervoer, veel meer groen op en om De Uithof, landbouw op de universiteit in de vorm van urban gardening, zoals permaculture (studenten hebben reeds het initiatief genomen), het beperken van vliegreizen en als er gevlogen wordt, het compenseren door middel van carbon offsets, een veganistische universiteit (zoals ik heb bepleit in een open brief (d.d. 9 augustus 2012) aan voorzitter van het college van bestuur Yvonne van Rooy), gerecycled papier gebruiken, printen ontmoedigen, geen plastic bekers in de koffieautomaten, afschaffen van frisdrank en snoepautomaten (afval en ongezond), geen afval in de kantines, zonnepanelen op alle platte daken. Universiteitsbreed onderwijs over duurzaamheid, voor zowel studenten als staf, kan de UU een leidende rol geven op het gebied van duurzaamheid. Er is vast nog veel meer te bedenken en reeds bedacht. De expertise is in huis Er is ook een wil, want duurzaamheid is opgenomen in het strategisch plan. Nu nog doen.
Dr. Floris van den Berg doceert milieufilosofie bij het departement Innovatie-, Energie- en Milieuwetenschappen. Hij is auteur van o.a. Filosofie voor een betere wereld.