Maatschappelijk Verantwoord in drievoud
Enkele leden van de Universiteitsraad missen de rol die universiteit speelt en zou kunnen spelen in de maatschappij binnen alle universiteitsbrede discussies over de plannen van de commissie-Veerman. Zij pleiten in deze opiniebijdrage voor meer maatschappelijk verantwoord onderzoek, onderwijs en ondernemerschap.
Op 15 maart jl. organiseerde de werkgroep Toekomst Ambities van de Universiteitsraad een symposium over toekomstmogelijkheden van de Universiteit Utrecht (UU) getiteld ‘De Ideale Universiteit Utrecht’. Prominente sprekers, zoals prof. dr. Frits van Oostrom, prof. dr. em. Anneke van Doorne-Huiskes en prof. dr. Bert van der Zwaan, gaven hun visie op wat volgens hen de ideale toekomst van de UU inhield. De oplossing volgens hen lag vooral in het selecteren aan de poort, meer differentiatie en kwalitatief onderwijs in de curricula en vooral ook meer arbeidsmarktoriëntatie en een leven lang leren. Interessante inzichten die leidden tot vele interessante discussies binnen de universiteit en op DUB. Wat de werkgroep echter miste, was de rol die de Universiteit Utrecht in de maatschappij speelt en kan spelen.
Maatschappelijk Verantwoord Onderzoek
Sinds de jaren tachtig worden de universiteiten in Nederland aanzienlijk gekort op hun budget door de overheid. Eén van de argumenten die hier telkens bij worden aangedragen is dat de Nederlandse universiteiten jammerlijk gefaald hebben om het belang van hoogwaardig onderwijs en onderzoek bij burgers en politici over het voetlicht te brengen. Hoewel er ook binnen de Universiteit Utrecht veel aan valorisatie wordt gedaan, is dit toch veelal voor de gewone burger en de politiek niet zichtbaar.
Het hebben van een maatschappelijk relevante onderzoeksvraag is de eerste stap, maar deze wordt voor de maatschappij pas zichtbaar bij de tweede stap: de disseminatie van onderzoeksresultaten op een zodanige manier dat het ook voor leken te begrijpen is. Een eerste stap voorwaarts hierin zou dan ook zijn als medewerkers van de UU meer zouden deelnemen aan het maatschappelijke debat en hun onderzoeken op zo’n manier zouden publiceren dat het maatschappelijk verantwoord wordt.
Om deze handreiking aan de samenleving te doen slagen, moet er worden voldaan aan twee voorwaarden. Allereerst moeten onderzoekers de bereidheid hebben om met de samenleving in dialoog te gaan. Daarnaast moeten de onderzoekers in deze specifieke vaardigheden getraind worden. Hoewel deze wensen ook in het Strategisch Plan van 2009-2013 zijn opgenomen, denkt de werkgroep dat er bij de implementatie van dit beleid nog grote stappen te maken zijn.
Maatschappelijk Verantwoord Onderwijs
Onderwijs is eveneens een terrein waar nog veel meer dan nu uitwisseling met de maatschappij kan plaatsvinden. Ten aanzien van het vanuit consumentenperspectief vrijwel gratis hoger onderwijs is te zeer ‘de macht van de vanzelfsprekendheid’ gaan gelden: een recht zonder dat er duidelijk omschreven plichten tegenover staan.
Terecht hebben de sprekers bij het symposium gewezen op de noodzaak een einde te maken aan de wederzijdse vrijblijvendheid van studenten en docenten. Binnen de muren van de universiteit valt op onderwijsgebied veel moois te genieten. Als docenten meer uitdragen dat zij zelf al dat moois koesteren en jongeren met enthousiasme introduceren in ‘de wereld van de wetenschap’ stimuleert dat studenten om de nog altijd bevoorrechte positie dat je vier tot vijf jaar van je leven onder leiding van gemotiveerde docenten en begeleiders in jezelf mag investeren weer wat meer te gaan waarderen.
Versterking van de wisselwerking tussen universiteit en maatschappij vergt ook meer investeringen in het universiteitsbrede alumnibeleid. Niets is namelijk zo interessant als een afgestudeerde horen praten over het werkveld waarin hij of zij is terecht gekomen. Tevens kan een dergelijk extra hoorcollege ook veel inzicht bieden in de academische studiestof, leiden tot meer afstudeerplaatsen en contacturen.
Tegelijkertijd vervullen alumni hiermee een tegenprestatie aan het jarenlange onderwijs dat ze hebben genoten. Bovendien hoort de ‘nazorg’ van alumni ook een integraal onderdeel te zijn van dit universiteitsbrede alumnibeleid in de vorm van post initieel onderwijs. Een leven lang leren wordt immers steeds belangrijker binnen onze kenniseconomie.
Moet als onderdeel van een hechtere band met de samenleving dan ook het bedrijfsleven meer richting geven aan het onderwijsbeleid van de UU? De werkgroep ziet daar geen exclusieve rol voor het bedrijfsleven weggelegd. Wel zou de universiteit veel meer aan de dialoog met deze en andere sectoren moeten werken om te laten weten wat er allemaal binnen het bolwerk van de wetenschap gebeurt en meer open moeten staan voor vragen en behoeften uit de samenleving. Los daarvan moet de universiteit wel een eigen afweging blijven maken van welk onderzoek wel of niet te doen en hoe het curriculum in te richten. Zo blijft de onafhankelijke, academische omgeving gewaarborgd en kun je je als instelling niet alleen profileren op Maatschappelijk Verantwoord Onderzoek, maar ook op Maatschappelijk Verantwoord Onderwijs.
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
Maar Maatschappelijk Verantwoord Onderwijs en Onderzoek creëer je alleen als daarvoor draagvlak bestaat binnen de gehele instelling. Niet alleen op de werkvloer, maar ook binnen de muren van het bestuursgebouw. Een ondernemende cultuur bewerkstelligen, staat in het laatste gebouw al hoog in het vaandel, dus de stap naar Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is ons inziens makkelijk te maken. Volgens ons zou dit behelzen een transparante communicatie over het universitaire beleid, het hebben van respect voor de autonomie van de professionals op de werkvloer en het maken van beleid in dialoog met medewerkers en medezeggenschapsorganen.
De werkgroep is ervan overtuigd dat met deze maatschappelijk verantwoorde drieslag als strategie de ideale Universiteit Utrecht wellicht niet morgen gerealiseerd wordt, maar wel weer een stapje dichterbij komt.
Door: Monique Adriaanse (VUUR) , Tjolina Proost (VUUR, vz), Joop Schippers (VLAM) en Tessa Timmermans (VUUR)