Nieuwe grenzen hebben nieuwe regels nodig
Cedric Ryngaert is hoogleraar Internationaal Publiekrecht en vraagt zich af of grenzen die een natie insluiten niet achterhaald zijn. En zo ja, moeten er daarom nieuwe regels komen? Een conferentie met input van een groep kunstenaars moet daar meer helderheid over geven.
Progressieve, interdisciplinaire wetenschap die zich met het ‘einde van de geografie’ bezighoudt, heeft erop gewezen dat staatsgrenzen steeds poreuzer worden. Met name de huidige communicatie-, reis- en migratiemogelijkheden en de opkomst van internationale, kosmopolitische waarden vervagen de aloude territoriale grenzen.
De loyaliteit van individuen ligt niet langer automatisch bij de staat op wiens grondgebied zij verblijven, en menselijke solidariteit beperkt zich niet per se tot het ‘eigen volk’. Individuen en staten kunnen zelfs morele of juridische verplichtingen hebben ten aanzien van ‘anderen’ in verafgelegen gebieden. In die visie zijn grenzen historische accidenten, die een willekeurig afgesloten ruimte omsluiten op een wijze die niet langer strookt met de sociologische realiteit van internationale onderlinge afhankelijkheid.
De vraag rijst dan ook wat de vervaging van grenzen betekent voor de conceptualisering van territorialiteit, soevereiniteit en rechtsmacht, waarop op onze internationale politieke orde is gebaseerd. Een innovatieve conferentie, georganiseerd door de Universiteit Utrecht, in samenwerking met het UU strategisch thema Institutions en met het Exterritory Art Project uit Israël, combineert academische (theoretische) en visuele perspectieven om hierop een antwoord te formuleren. Op basis van een artistiek beeld (video-installatie) worden de sprekers uitgenodigd om te reflecteren op specifieke kwesties van extra-territorialiteit.
Kwesties van extra-territorialiteit zijn legio tegenwoordig. Denk maar aan de vraag of wij verplichtingen hebben ten aanzien van slachtoffers van oorlog of economische misère die hun thuisland ontvluchtten, en zo ja, welke grenzen aan die verplichtingen zijn.
Of denk aan het letterlijk grenzeloze Internet. Wie heeft het daar voor het zeggen? Kunnen Amerikaanse politiediensten Microsoft bijvoorbeeld verplichten om toegang te verlenen tot een hotmailaccount die op een server in Ierland staat?
Of de klimaatverandering, die uiteraard ook geen territoriale grenzen kent. Wie moet hiervoor precies verantwoordelijkheid opnemen? Kan de EU een leidende rol spelen als anderen dat niet doen, door bijvoorbeeld ‘klimaatonvriendelijke’ producten of diensten bij import hoger te belasten? De praktijk laat zien dat er inderdaad een zekere bereidheid bestaat om op ‘extraterritoriaal’ op te treden, met name om internationale, collectieve actieproblemen aan te pakken. De theoretische basis voor een dergelijk optreden is echter nog niet helemaal helder, vandaar deze conferentie.
De conferentie is doelbewust interdisciplinair en combineert recht, politieke wetenschappen, filosofie, geografie en kunst. De UU is erin geslaagd internationale topwetenschappers aan te trekken om hierover hun licht te laten schijnen. Het event wordt gefinancierd door de European Research Council en NWO.
De conferentie vindt plaats op 22 en 23 april 2016 in Utrecht en bestaat uit drie panels (conceptueel, mensenrechten, milieu). Plaats van afspraak: Raadzaal van het Departement Rechtsgeleerdheid (22 april); Belle van Zuylenzaal van het Academiegebouw (23 april).
Registratie is gratis. Graag tijdig registreren via secretariaat.ier@uu.nl.
Voor meer informatie kan je terecht bij de organisator, Prof. Cedric Ryngaert, hoogleraar internationaal publiekrecht (C.M.J.Ryngaert@uu.nl).