Onderwijs wordt vergeten in debat over betere wetenschap

Als we willen dat wetenschappers relevantere vragen gaan onderzoeken, begin dan bij hun opleiding. Dat stellen Lisa Adriaansen en Susanne Boers. Beiden waren tot voor kort bestuurlijk actief binnen de faculteit Geneeskunde.

"Momenteel woedt een hevig debat in de wetenschap. Zo wil de Open Access-beweging dat al het wetenschappelijk onderzoek beschikbaar komt voor iedereen, veel artikelen zijn nu alleen tegen betaling verkrijgbaar. Naast toegankelijkheid staan ook de kwaliteit en relevantie van wetenschappelijk onderzoek ter discussie.

Groeit exponentieel
Het aantal gepubliceerde artikelen groeit weliswaar exponentieel, maar de onderzoeksvragen zijn lang niet altijd relevant, de opzet van het onderzoek is lang niet altijd betrouwbaar, de resultaten zijn dikwijls niet te reproduceren en buiten de eigen wetenschappelijke sector hoeft maar weinig verantwoording afgelegd te worden. Publiceren lijkt een doel op zich geworden en kwantiteit gaat boven kwaliteit. Het delen van kennis - waar academisch onderzoek ooit om draaide - is daarbij van ondergeschikt belang geworden.

In Nederland is hierover inmiddels een behoorlijk debat op gang gekomen, mede aangewakkerd door Science in Transition. Een beweging die bijvoorbeeld vindt dat belanghebbenden zouden moeten meebeslissen over welk onderzoek er gedaan wordt en dat maatschappelijk relevant onderzoek meer gewaardeerd moet worden. Maar opvallend genoeg is in dit debat nauwelijks aandacht voor de rol van de (universitaire) student en onderwijs. Er wordt gediscussieerd over het huidige systeem, over de positie van reeds gevestigde onderzoekers en over promovendi. Maar niet over studenten.

Wat cursusjes ethiek
Terwijl universitaire opleidingen cruciale plekken zijn om de wetenschap te veranderen. Als Open Science ergens moet beginnen, dan is het daar. Maar momenteel is er weinig ruimte voor reflectie in het onderwijs. Er is ruimte voor het doen van onderzoek in de vorm van stages en het opdoen van kennis in de vorm van het lezen van artikelen. Daarnaast worden er hier en daar wat cursusjes ethiek en integriteit gegeven. De resultaten van het onderzoek moeten, het liefste, leiden tot een artikel in een tijdschrift met een hoge impact factor.

Dat kan beter, vinden wij. In de curricula moet er veel explicieter aandacht komen voor goede wetenschap. Docenten en studenten moeten nieuwe, andere vragen stellen. Zij moeten zich samen meer en vaker afvragen waarom het onderzoek gedaan wordt en wat de maatschappelijke relevantie is. Hoe kom je op je onderzoeksvraag? Wat is de meerwaarde?

Het UMC heeft een voortrekkersrol
In het UMC Utrecht en op de faculteit Geneeskunde van de Universiteit Utrecht is deze discussie gaande. Wetenschappers en docenten reflecteren op de wetenschap, de politiek en de belangen hiervan, publiceren en de perverse prikkels in het onderzoek. Het UMC Utrecht heeft hier een voortrekkersrol, doordat er bijvoorbeeld nieuwe impact indicatoren voor onderzoek worden geformuleerd en er prominente aandacht is voor maatschappelijke belanghebbenden bij de evaluatie van de wetenschappelijke resultaten.

Op de Utrechtse faculteit geneeskunde zijn wij, studenten van verschillende opleidingen, de discussie begonnen over het belang van onderwijs. Wij willen dat er aandacht komt voor jonge wetenschappers. Zij moeten onderwezen worden in hoe de wetenschap werkt én hoe de wetenschap samenwerkt met politiek en maatschappij. Studenten moeten in contact staan met de gebruikers van onderzoeksresultaten en zullen in interdisciplinaire teams langdurige onderzoeksprojecten moeten leren doen.

Wat vraag je als student?
De eerste ideeën zijn al gepresenteerd: bijvoorbeeld een communicatieles met de hoogleraar of universitair docent. Wat vraag je als student? Hoe weet je dat er aandacht is voor ontwikkeling tot een goede wetenschapper?

Het academische onderwijs moet in de discussies over goed onderzoek niet vergeten worden. Toekomstige wetenschappers moeten worden voorbereid op de onderzoekswereld van morgen. Dat is goed voor de toekomst van de wetenschap, de maatschappij en niet te vergeten de ontwikkeling van onze toekomstige onderzoekers."

Deze opinie werd eerder gepubliceerd door het online nieuwsmagazine ScienceGuide.