Stel dat we een Nationale Kunstagenda vaststellen

Nationale agenda’s waar de Nederlandse burgers mogen meepraten over de inhoud, dat is op dit moment helemaal in. Marian Joëls laat zien hoe dat werkt.
Heeft u het ook al gehoord? Er doet een hardnekkig gerucht de ronde dat het ministerie van OCW wil komen tot een zogenaamde Nationale Kunstagenda. Nee, dat is niet een handig overzicht van wat er Nederland-breed in de kunsten omgaat, zodat meneer Jansen uit Appelscha een jaar van tevoren kan zien waar hij de toneelvoorstelling Oom Wanja kan bijwonen.
Het schijnt te gaan –maar ik heb het dus van horen zeggen- om het vaststellen van een beperkt aantal thema’s waarmee de kunsten zich de komende tien jaar bezig moeten gaan houden. De achtergrond is dat het ministerie zich al jaren blauw betaalt aan allerlei subsidies binnen de kunstwereld en heel vaak brengt dat maar weinig op. Ik kan het wel enigszins billijken. De kunstacademies en –hogescholen puilen uit van de leerlingen waarvan je nu al weet dat een groot deel daar later niet van kan leven. Er wordt heel veel geproduceerd, en lang niet altijd van topkwaliteit of waar vraag naar is. Dat mag best eens tegen het licht gehouden worden, al moeten we niet vergeten dat we culturele sterren van wereldformaat hebben.
Natuurlijk klinkt al weer meteen protest van allerlei mensen die beweren dat kunst en cultuur een intrinsieke waarde vertegenwoordigen binnen een zichzelf respecterende maatschappij. Maar dat is het bekende grachtengordelgepraat van bevoorrechten die het gymnasium hebben bezocht, trouwens ook al zo’n achterhaald instituut waar men zich nota bene met dode talen bezighoudt; hoe onthecht van de werkelijkheid kun je zijn?
Dat de kunstenaars zelf tegen zijn zal ook niemand verbazen want je vraagt ook niet aan een kalkoen wat hij van Kerstmis vindt. Hun standpunt is voorspelbaar en niet meer van deze tijd: ze vinden dat ze zelf het beste kunnen bepalen waar ze aan werken, dat ze daarvoor zijn opgeleid en een staat van dienst hebben. Ze zeggen dat originele ideeën zich niet laten leiden door een agenda. Dat de geschiedenis bewezen heeft dat uit vrijheid de mooiste dingen voortkomen. Was Van Gogh ook niet iemand die tegen de tijdgeest in zijn schilderijen maakte? Is het niet een schande dat zo iemand in bittere armoede leefde terwijl iemand met zo’n talent juist gesteund had moeten worden?
Ach, u kent de argumenten wel. Ook de net opgerichte Akademie van Kunsten, een cultureel zusje van de KNAW, heeft zich geroerd in de discussie, want de leden daarvan menen dat zij als geen ander zo’n agenda zouden kunnen vormgeven. Zit wat in, ze moeten zeker aan tafel genood worden, maar het mag niet een agenda worden die exclusief door deze culturele elite wordt samengesteld. Al te lang is de kunst beheerst door lieden die vanuit hun ivoren ateliers dicteren wat goed voor de bevolking is. Het gaat er juist om dat ook allerlei maatschappelijke partijen meespreken, want uiteindelijk is kunst bedoeld voor de burgers, voor u en mij. De lijn tussen de kunstenaar en de burger moet korter, de dialoog moet gestimuleerd worden.
Interessant hoe zo’n geruchtenmachine werkt. Er zijn zelfs al namen in omloop van voorzitters die het proces in goede banen moeten leiden. Namen die circuleren zijn Heleen van Royen en John de Mol. Die laatste heeft daar mooi tijd voor nu zijn bedrijf verkocht is en hij heeft een enorme staat van dienst in de vermarkting van kunst en cultuur. Het zijn de gedroomde kandidaten want beiden voelen heel goed aan wat de maatschappij wil, dat hebben ze keer op keer bewezen.
Maar niet alleen allerlei mensen die al in de kunstwereld verkeren mogen meedenken over die agenda: ook u en ik mogen met ideeën komen! Met al die informatie worden dan uiteindelijk de thema’s fijngeslepen tot de Nationale Kunstagenda; een agenda waar de hele kunstwereld motivatie en inspiratie uit kan halen voor hun werk. Dan kan in de toekomst ook bij alle subsidieaanvragen gekeken worden of ze voldoende passen binnen de thema’s om voor honorering in aanmerking te komen.
Een (verzonnen, hoor) thema als Eigentijdse Beweging geeft dan ruimte voor So You Think You Can Dance én voor uitvoeringen van het Nationaal Ballet, liefst in samenwerking met elkaar. Ik heb begrepen dat er naast deze thematische subsidiëring gelukkig wel altijd ruimte blijft voor enkele excellente kunstenaars. Het Koninklijk Concertgebouworkest stond alweer op zijn achterste poten, maar dat is nergens voor nodig want daar blijft altijd wel wat geld voor over. Nee, het gaat meer om de minder bekende orkesten; zover die er nog zijn.
Kortom: ik roep iedereen op om alvast na te denken en ideeën te formuleren. Ik ga er zelf zeker aan meedoen. Ik ben dan wel niet geschoold in enige vorm van kunst, maar dat hindert niet want ik ben tenslotte ervaringsdeskundige en betaal er via de belastingen indirect aan mee. Was Heleen van Royen ook niet huisvrouw voordat ze haar boeken ging schrijven? Misschien haal ik nu een paar dingen door elkaar.
Of het allemaal waar is? Ik weet het niet, vooralsnog denk ik dat het een grap is. Maar je weet het nooit.