Terug naar school! Agendeer het basis- en middelbaar onderwijs

Niets is zo leerzaam als je onderzoek uitleggen aan studenten, zegt men. Maar leg je onderzoek maar eens uit aan kinderen op de middelbare en basisschool! Eigen onderwijskwaliteit verbetert erdoor, en er ontstaat begrip en draagvlak voor wetenschap in onze holle kenniseconomie. “Kan niet!”, zegt u? “Mijn onderwerp van onderzoek is te ingewikkeld voor het grote publiek?” Er is net een boek uitgekomen over snaartheorie. Snaartheorie gaat over de allerkleinste bouwstenen van het heelal, voor zover bekend. De auteur, zelf wetenschapper, slaagt erin om uit te leggen wat dat is en wat we eraan hebben voor het niveau van middelbare vwo-scholieren. Als je zelfs die abstracte snaartheorie kan uitleggen, dan kan al die andere wetenschap toch zeker ook wel? Of sta ik nu op een paar tenen? Hoe dan? Wetenschap is georganiseerde nieuwsgierigheid, en die kan je opwekken over ongeveer alles en vooral met eigen enthousiasme. Niet iedereen zal meteen worden gegrepen door dat ene type snaren, maar eten bijvoorbeeld heeft iedereen wat mee. En op school hoef je ‘alleen maar’ met de aandacht van leerlingen voor het overige lesprogramma te concurreren. Ten tweede moet je durven vereenvoudigen. Dat boek over de snaartheorie bevat echt niet de theorie zelf. Op de middelbare school werken ze ook nog met het atoommodel van Dalton. Ja, dat model is fout in veel aspecten, maar het is wel inzichtelijk en bruikbaar voor wat ze daar leren. Dit geldt ook voor veel wat in de tekstboeken voor de bachelorstudenten staat en wat we doceren. Het allermooiste wat mij als wetenschapper overkomt is het eureka-gevoel bij een nieuw inzicht(je). Dicht achter die eerste plaats komt de ervaring dat het anderen ook ziet begrijpen na mijn uitleg. Ik liet op een basisschool water uit de tuinslang over het zand lopen richting een kuil. Er ontstond een rivier, en in de kuil ontstond een delta. (We hadden dit al eens eerder toegepast op Mars en haalden er Nature mee.) Heel simpel en kan overal. Daarbij is makkelijk uit te leggen wat een delta is, en dat Nederland goeddeels ook een delta is. De kinderen gingen natuurlijk zelf met water en zand spelen, en leerden daarbij van alles over dijken, droge voeten en zandbanken in de rivier. Vanzelfsprekend. Toen de kinderen door de ouders werden opgehaald holde een kind weg, al roepend: “Mama, mama, we leven op een delta!!”. Dat zelfvergaarde inzicht blijft hangen, en dat kon nog weleens nuttig zijn als Nederland lastige keuzes moet gaan maken rond grote rivieren in een veranderend klimaat en een hoge bevolkingsdruk, zoals Hans Middelkoop in zijn oratie op 20 mei jl. uitlegde. Populariseren is low risk, high gain. “Mijn taak niet, te druk!” zegt u? Een van de taken van de universiteit is het in de maatschappij laten landen van kennis en inzicht. Op 29 april stuurde Yvonne van Rooy ons allen een e-mail met de titel “Agendeer het hoger onderwijs”. Een van de ambities daarin is om te werken aan het docententekort in het middelbaar onderwijs en het aantal academici voor de klas te vergroten. Kinderen zijn de mensen die straks ons bevolken, aan de gang houden, politici kiezen, enzovoorts. Studenten voor de klas, promovendi voor de klas, en gastlessen van andere academici is overduidelijk belangrijk voor hen en voor onszelf. Weliswaar minder prestigieus dan een artikel in het NRC, maar veel leuker en leerzamer. Het zou wel stimulerend zijn als daar tegenover stond dat het ook door de universiteit juist gewaardeerd wordt, in bijvoorbeeld onderwijskwalificaties voor docenten, en niet alleen als het direct studenten oplevert.