Universiteit Utrecht, ga niet mee in de afrekencultuur op sociale media

Al snel viel het overal te lezen. Van De Telegraaf tot de NOS en van het Algemeen Dagblad tot Nu.nl, allemaal schreven ze dat de Universiteit Utrecht een docent Geesteswetenschappen op non-actief had gesteld. De docent had op Facebook met de uitspraak ‘Volkert, waar ben je?’ gereageerd op de recente verkiezingsoverwinning van Thierry Baudet’s Forum voor Democratie.

Vooropgesteld, de uitspraak van de desbetreffende docent was dom en onverstandig. Zoals de UU al benadrukte: als docent aan een universiteit heb je een voorbeeldfunctie. Maar tegelijkertijd kunnen we ons ook afvragen of de reacties in het land, en zeker die van de Universiteit Utrecht, niet een klein beetje doorslaan.

Full disclaimer, de auteur van dit stuk heeft een decennium geleden enkele vakken gevolgd bij de desbetreffende docent. Maar het maatschappelijk probleem wat in dit stuk wordt geschetst, en de redenen waarom dit een probleem is, gaan veel verder dan deze casus. Je zou kunnen zeggen dat er hier sprake was van een hetze op basis van een uitspraak van een persoon op sociale media. Met als gevolg doodsbedreigingen aan het adres van deze persoon, massale ophef tot aan de Minister van Justitie en Veiligheid toe en het op non-actief zetten door zijn werkgever.

Dat deze uitspraak een gevoelige snaar raakte is niet zo heel vreemd. De parallellen tussen het huidige maatschappelijke klimaat en dat ten tijde van de moord op Pim Fortuyn zijn er zeker. Het gaat weer om een uiterst rechtse politieke nieuwkomer die een doorbraak beleeft, er wordt wederom alom gesteld dat het gedachtegoed fascistisch is en er zijn bedreigingen aan het adres van de partij. En juist daarom is er natuurlijk de angst onder de aanhang van Baudet dat hij ook daadwerkelijk zo eindigt als Fortuyn.

Maar de vraag is in hoeverre een instituut als de Universiteit Utrecht mee moet gaan in dit klimaat. Ja, als docent heb je een voorbeeldfunctie. Maar je bent ook gewoon een mens, en mensen maken fouten. En op fouten word je normaliter aangesproken en toon je berouw en beloof je beterschap, iets wat de docent in kwestie overigens ook deed voordat hij door de heftigheid van reacties gedwongen was om zijn sociale media account offline te halen.

Het is ook niet onwaarschijnlijk dat het in de eerste plaats deze heftige reacties waren die ertoe leidden dat de UU de docent op non-actief stelde. En juist daar zit het probleem. De laatste jaren is er een enorme afrekencultuur op sociale media ontstaan. Een verkeerde uitspraak, een foute grap, een ironisch bedoelde opmerking die verkeerd begrepen wordt, wordt daarna gescreenshot en massaal gedeeld. Door een sociale mediastorm kan het gebeuren dat een werkgever, vanwege de vele reacties en angst om anders mogelijk reputatieschade op te lopen, de persoon maar ontslaat of op non-actief zet.

De vraag is hoe wenselijk deze afrekencultuur is, en of we hierin mee moeten blijven gaan als samenleving. De meeste van dergelijke uitspraken die tot ophef leiden zijn niet strafbaar, ook in dit geval niet. En in tijden van sociale media zullen we dit nog veel vaker zien gebeuren.

In plaats van mee te gaan in de ophef zou het misschien beter zijn als we iemand rustig de kans gaven om uitleg te geven, of excuses aan te bieden, deze te accepteren en dan weer verder te gaan. Althans als we niet willen dat we naar een samenleving toegaan waarin we steeds krampachtiger gaan reageren en een dwingende moraal overheerst. De Universiteit Utrecht kan daarbij nu het goede voorbeeld in geven, door de op non-actief gestelde docent gewoon weer zijn werkzaamheden te laten hervatten. De beste man is ondertussen wel genoeg gestraft, zou je denken.