Waarom is diversiteit toch zo belangrijk?

Diversiteit is een nieuw hot topic. In alle sectoren van het sociaal-maatschappelijk leven zien we sentimenten van meer diversiteit. Oproepen om te strijden voor een inclusievere en diverse samenleving is aan de orde van de dag. Terecht, omdat we in een maatschappij leven waarin mensen op basis van verschil achtergesteld en uitgesloten worden. Dit gebeurt op individueel niveau, op groepsniveau en op structureel niveau. Hoe confronterend ook, het is nu een onbetwistbaar gegeven waarvoor een tal van nieuwsberichten, social media berichten, persoonlijke verhalen en onderzoeken ter illustratie te geven zijn; Diversiteit heeft onze aandacht nodig.

Ongemakkelijke vraag
Dat hiervoor gestreden wordt, kan ik alleen maar beamen. Als studente culturele antropologie denk ik namelijk dagelijks na over diversiteit van mensen en in cultuur. Vanzelfsprekend, aangezien de erkenning van diversiteit maakt dat er studies als antropologie bestaan. Daarbij leer ik als antropologe echter ook om kritisch te worden en te blijven, aandacht te hebben voor de dingen die niet op de voorgrond staan. Dit alles maakt dat ik laatst stuitte op een wat ongemakkelijke vraag omtrent diversiteit; Waarom strijden we eigenlijk voor meer diversiteit? Waarom is het belangrijk? Ongemakkelijk, omdat deze vraag nooit gesteld wordt, en ongemakkelijk, omdat het toch evident is.

In het vaak niet stellen van de waarom- vraag liggen echter wél belangrijke zaken besloten. Blijkbaar is diversiteit iets wat we allemaal wel begrijpen. Het is iets impliciets, je kunt het lezen tussen de lijnen door. Gevaarlijk, als je het mij vraagt. Betekenis en redenen van het waarom zijn niet objectief, en daardoor ook vervormbaar. Zo domineren in veel discoursen grote instituten en politieke organen het speelveld. Zeker in een tijd waarin politieke partijen elkaar uitspelen.

Fysieke representatie
Waarom is diversiteit dan belangrijk? Hoewel ik deze vraag uit ongemakkelijkheid nooit aan anderen heb gesteld, zie ik dus wel belang van het erbij stil staan. Mijn observatie is dat wanneer het over diversiteit gaat het in het maatschappelijk debat, het vaak over representatie gaat. Dit gebeurt in de vertaling naar beleidsmatige keuzes en implementaties, waar diversiteit vaak gereduceerd wordt tot fysieke representatie. Het gezicht van een vrouw,  een persoon van kleur, iemand LHBTIQ- gemeenschap, enzovoort. Kijk bijvoorbeeld naar de oplossingen die worden aangedragen voor gebrek aan diversiteit: Een vrouwenquota op de werkvloer,  kritischere selectieprocedures en meer mensen van kleur in de politiek.

Hoewel representatie in deze zin zeker nodig is,  zie ik ook dat door dit accent op fysieke representatie, andere redenen voor meer diversiteit op de achtergrond zijn komen te staan.  Kwesties van representatie lijken namelijk alleen direct van belang te zijn voor de gemarginaliseerde groepen. Het gaat tenslotte om het actief tonen van deze groep in de publieke sfeer. De valkuil is vervolgens dat het lijkt alsof diversiteit alleen van waarde is voor dié gemarginaliseerde groepen. Zonde, want erkenning van meerdere belangen zijn naar mijn idee een aanvulling op ons begrip van diversiteit, en zo een toevoeging op de al voorzichtig betreden weg naar meer diversiteit.

Intersectionaliteit
Als het belang van diversiteit dus niet puur om fysieke representatie gaat, waarover dan nog meer? In mijn tweede jaar culturele antropologie heb ik kennisgemaakt met de term “Intersectionaliteit”. Intersectionaliteit wordt door sociologe Lutz, gespecialiseerd in gender studies, beschreven als “ A heuristic device or a method that is particularly helpful in detecting the overlapping and co-construction of visible and, at first sight, invisible strands of inequality.” (Lutz, 2001). Lutz heeft het hierbij over het aandacht geven aan verschillende assen van verschil, die in samenspel structuren en constructen produceren en reproduceren.

Mij is destijds geleerd dat deze manier van kijken naar sociale kwesties belangrijk is; Ten eerste omdat deze assen van verschil niet altijd uitgelicht zijn, en ten tweede omdat het andere kanten van een zaak kan belichten. Wanneer je bijvoorbeeld mensen van verschillende afkomsten en sociale posities vraagt naar hun ervaring van eenzelfde gebeurtenis, kunnen tussen de antwoorden werelden van verschil liggen. Het fundamentele van deze opvatting is dat menselijk verschil uitmaakt, of dat nou etniciteit geslacht, leeftijd of culturele achtergrond betreft.

Luisteren naar geluiden
Concreet betekent het voor mij; Wil ik iets goed begrijpen, moet ik luisteren naar geluiden uit meerdere hoeken. En als het dan toch om representatie gaat, is het de representatie van de inhoud van deze geluiden die er ook toe doet. In mijn studie en dagelijks leven houdt dit in dat het cruciaal is om actief naar andere perspectieven te zoeken, en ook te zien welke assen van verschil er tussen mij en mijn gesprekspartner bestaan.

Zelf ben ik vrouw, Vietnamees en word ik als 22-jarige als jongvolwassenen gezien. Drie voorbeelden van assen van verschil die de brillen vormen van waarachter ik naar de wereld kijk, en die dus ook de kaders en inhoud van mijn verhalen vormen. Waarom ik pas tegen mijn 22e levensjaar bekend raakte met deze term verbaast me, aangezien ik achteraf ervan overtuigd ben dat het uitroeptekens zouden moeten zijn bij alle kennis die ik als student, maar ook als mens, opdoe.

Realiteit is divers
Hoewel het begrip me toen al intrigeerde, begrijp ik nu nóg meer wat het betekent, zeker in relatie tot het onderwerp diversiteit. In de eerste plaats gaat diversiteit om het laten zien van verschil in mensen. Zo  wordt er meer grond voor herkenning en erkenning geschept. Daarnaast gaat het ook om diversiteit als basis van kennis die dichter bij de realiteit ligt; Realiteit is immers divers.

Deze reden is wellicht ingesloten in de oproep tot meer representatie van gemarginaliseerde groepen, maar is verloren gegaan in het proces van vertaling naar concrete oplossingen. Als mens lopen we in het dagelijks leven continu individuen met verschillen tegen het lijf. Deze verschillen verrijken onze kennis, aandacht voor deze verschillen in de vorm van diversiteit maakt onze kennis waardevoller. Laten we dit in onze ongemakkelijkheid vooral niet vergeten.