Waarom open access ook voor studenten belangrijk is

Vrije toegang tot wetenschappelijke artikelen is niet alleen van belang voor onderzoekers. Ook studenten zouden zich hard moeten maken voor open access, schrijft UB-medewerker Maartje Leenders.

Open access… Als het goed is, hoor je die term steeds vaker. Maar wat is het nou precies en waarom zou jij als student daar baat bij hebben?

Onderzoekers doen onderzoek en publiceren artikelen in wetenschappelijke tijdschriften of schrijven boeken. Veel van deze publicaties zijn al digitaal. Deze wetenschappelijke literatuur kun je als student van een rijke universiteit gemakkelijk vinden via de vele databases die hiervoor bestaan zoals PubMed, Picarta of Google Scholar. Het is immers belangrijk dat je zelf ook onderzoek leert doen en leert waar je relevante informatie gemakkelijk kunt opzoeken.

Misschien wat minder bekend is dat de universiteitsbibliotheken ervoor zorgen dat jij deze publicaties kunt opzoeken en fulltext kunt inzien. De bibliotheken bepalen, uiteraard in samenwerking met je faculteit welke tijdschriften en databases voor het onderwijs en onderzoek aan jouw faculteit beschikbaar moeten zijn. De bibliotheek regelt vervolgens de toegang en betaalt het abonnementsgeld.

Als je niet verbonden zou zijn aan een universiteit zou je dus een stuk minder artikelen zomaar kunnen inzien. Meestal zou je ook moeten betalen: de zogenoemde ‘paywall’. Maar ook als jij als student dus net die ene publicatie nodig hebt waar de bibliotheek niet voor betaald heeft zul je zelf je portemonnee moeten trekken.

Voor vrijwel alle wetenschappelijke literatuur is er een ‘paywall’. Aangezien Nederlands onderzoek betaald wordt van ons belastinggeld heeft staatssecretaris Dekker bepaald dat wetenschappelijke informatie vrij toegankelijk moet zijn voor iedereen, direct na publicatie. Dat is open access. In een open accesswereld heb je dus ook als niet-student toegang tot alle meest recente wetenschappelijke literatuur.

Na je studie of promotie is het ook erg prettig als je toegang kunt blijven houden tot wetenschappelijke literatuur. Op dit moment is dat niet zo, in een open accesswereld zou dat wel kunnen. Erg handig als je bijvoorbeeld verder gaat als zzp-er of een eigen bedrijfje begint.

Open access kan daarnaast de interactie tussen burger en wetenschap bevorderen. Omdat iedereen toegang heeft tot de meest recente wetenschappelijke ontwikkelingen, kan iedereen meedenken, feedback geven of zelf ideeën ontwikkelen.

Een goed voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld de ‘citizen science alliance’. Dit is een samenwerkingsorganisatie van wetenschappers, softwareontwikkelaars en onderwijzers die wetenschappelijke projecten op het internet aanbiedt om de afstand tot het publiek te verkleinen. Als burger kun je door te participeren in een van deze projecten de onderzoekers helpen bij hun onderzoek. Een leuk voorbeeld hiervan is ‘Hanny’s Voorwerp’; een object in de ruimte, ontdekt door de Nederlandse Hanny van Arkel die aan zo’n project heeft meegewerkt.

Een andere belangrijke groep die veel baat heeft bij open access zijn artsen en onderzoekers in ontwikkelingslanden. Daar hebben instellingen en universiteitsbibliotheken veel minder geld: zij kunnen zich de toegang tot al die dure tijdschriften niet veroorloven. Als alle wetenschappelijke informatie open access is, kunnen ook onderzoekers in ontwikkelingslanden kennis nemen van belangrijke ontwikkelingen in hun onderzoeksgebied.

Kortom, open access levert wetenschap voor iedereen.

Als student kun je zelfs meehelpen om open access te bevorderen. Doe je een master en krijg je de mogelijkheid om een artikel te schrijven? Zorg dan dat je dit artikel open access publiceert. Daarnaast kun je meehelpen met het inzichtelijk maken van de hoeveelheid kennis die nu nog ontoegankelijk is maar die mensen wel graag willen inzien. Dit doe je door de Open Access Button te installeren in je browser en daarop te klikken iedere keer als je tegen een paywall stuit.

Wil je nog meer weten over open access? De bibliotheek heeft een speciale gids gemaakt over open access. Vanmiddag vindt om 17.00 uur een debat over open access plaats in de UB Binnenstad