The Young and the Werkless

Hoogleraar Frans Verstraten ziet wel iets in een stimuleringsprogramma voor jong onderzoekstalent. Maar er zijn meer mogelijkheden om loopbanen van ambitieuze wetenschappers te ondersteunen. In mijn studententijd - de tweede helft van de jaren tachtig van de vorige eeuw - had een van mijn hoogleraren het vaak over een verloren generatie. Dat betrof een deel van zijn talentvolle studenten die op het meest ongelukkige moment op de arbeidsmarkt waren gekomen: in een tijd van laag conjunctuur. Er was geen geld voor jong talent en deze generatie kon niet in de academische wereld terecht. Iedereen weet dat als het economisch niet goed gaat, de universiteiten en wetenschapsfinanciers als NWO de eersten zijn die moeten inleveren. Dat was toen zo en als de voortekenen ons niet bedriegen dan is dit scenario weer actueel. Maandag liet NWO al weten dat het programma Toptalent verdwijnt en daarmee 40 promotieplaatsen voor jonge mensen. Tijd voor pro-actief denken over oplossingen. In haar bijdrage van twee weken terug kwam collega Marian Joëls met een mooi voorstel voor een strategische Utrechtse impuls. Ik ben het helemaal met haar eens dat het fantastisch zou zijn als Utrecht zich zou profileren als “dé plaats waar jong talent gesteund en gestimuleerd wordt, over de volle breedte van de wetenschap”. Of dit de Universiteit Utrecht uniek zal maken is de vraag; een goed idee doet vaak goed volgen en de Utrechtse denkers hebben wel vaker de trend gezet in onderwijs & onderzoek Nederland. Binnen de kortste keren zullen de andere universiteiten een soortgelijk programma lanceren. Maar als dat de jeugd helpt dan is dat prachtig want dat universiteiten het jeugdige talent moeten helpen is klip en klaar. Er zijn echter nog meer mogelijkheden. Er zijn momenteel in Nederland nog vooral 3 soorten NWO-beurzen (Veni, Vidi en Vici) die talentvolle (gepromoveerde) wetenschappers kunnen najagen. Zeker de Vidi- en Vici-beurzen zijn relatief groot en het zou helemaal niet zo slecht zijn om die beurzen tijdelijk wat kleiner te maken. Zo kun je bijvoorbeeld twee Vici’s a 1.5 miljoen euro omzetten naar vier van 750.000 euro en vijf Vidi’s van 800.000 euro naar acht van 500.000 euro. Dan kan NWO – bij hopelijk gelijkblijvende fondsgrootte -  over de hele breedte van alle wetenschapsgebieden een flink aantal Vidi’s en Vici’s meer uit delen. Dan hebben we voor de succesvolle Veni-, Vidi-, Vici-aanvrager toch respectievelijk een prachtige 250,  500 en 750 kilo-euro in het verschiet. Als daarmee een deel van ons talent behouden kan worden is deze (tijdelijke) ingreep meer dan welkom. Laten we hier goed (en snel) over nadenken. Niet alleen zijn de universiteiten de eersten die moeten inleveren als er geld te kort is; ze zijn ook de laatsten die er wat bij krijgen als de conjunctuur aantrekt. En dat zou wel eens een tijdje kunnen duren … te lang voor veel talenten.