Zet alle studenten in hetzelfde eerste jaar

Universiteiten zijn te sterk gericht op onderwijs voor de massa. Daardoor is de bedoeling van hoger onderwijs, presteren en excelleren, verloren gegaan. Studente Jolanda Hus pleit voor selectie tussen de poort.

Deze week hing ik met twee vriendinnen aan de telefoon. De een was woest omdat ze voor de derde keer was uitgeloot voor geneeskunde. De ander was lyrisch over haar 5,5 voor het laatste tentamen.

Dit zette mij aan het denken. Jarenlang moesten studenten loten om tot een universitaire opleiding te worden toegelaten. Nu, met de nieuwe wet 'Kwaliteit in verscheidenheid hoger onderwijs', selecteert men aan de poort. Voorstanders denken dat de kwaliteit van de student daardoor omhoog gaat. Tegenstanders vragen zich af of iedereen nog wel kan studeren na het voortgezet onderwijs.

Die angst voor beperkte toegankelijkheid heeft geleid tot een te sterke focus op onderwijs voor de massa. En zo is de bedoeling van het hoger onderwijs - presteren en excelleren - verloren gegaan. Staat een evenredige toelating tot het hoger onderwijs voorop, dan is loting een goede manier om te selecteren. Al vind ik dat in het onderwijs kwaliteit voorop moet staan - niet willekeurigheid. Willen we echter dat de Nederlandse kenniseconomie hogerop komt, dan moet de kwaliteit van onderwijs prevaleren.

Selectie aan de poort kan een serieuze bijdrage leveren aan de broodnodige cultuuromslag onder Nederlandse studenten. Zij moeten om te beginnen beter nadenken over hun studiekeuze. En opleidingen moeten alleen gemotiveerde studenten toelaten. Alleen, voor aankomende studenten is het vaak nog te vroeg om te kiezen. Hierdoor worden sommige studenten onterecht afgewezen. Ik kreeg pas in mijn tweede en derde jaar inzicht in mijn interesses en capaciteiten.

Met selectie na de poort krijgen studenten wel de kans om te studeren, maar worden ze bij onvoldoende motivatie alsnog afgewezen. Maar dan hebben zowel student als universiteit er al een à twee jaar op zitten. Dat is kostbaar - voor beide partijen welteverstaan.

Ik pleit daarom voor een systeem van selectie tussen de poort: een onderwijsstelsel waarbij alle universitaire studenten in het eerste jaar dezelfde opleiding volgen. In dit 'algemene' jaar ter voorbereiding op de universitaire studie worden algemene vakken gegeven, zoals inleiding in de sociologie, rechten, psychologie, economie, kunsten. Studenten die al weten welke richting zij op willen, kunnen meer specifieke keuzevakken volgen. Na het algemene jaar kiest de student voor een driejarige bachelor - en wordt hij geselecteerd aan de hand van tenminste twee criteria.

Zo'n stelsel stimuleert scholieren niet alleen beter na te denken over hun keuze, het geeft hen ook de mogelijkheid dit te doen. Wil je verder studeren? Dan zal je serieus de vakken moeten volgen om zo je kennis te verbreden en goed de aankomende selectieprocedure te doorstaan.

Ten tweede zorgt het voor een hogere prestatieprikkel gedurende het eerste jaar. Ten derde draagt zo'n systeem bij aan de verbreding van kennis. Het niveau van studenten zal stijgen, en dat brengt weer een verhoging van de kwaliteit van het hele onderwijs met zich mee.

Pas wanneer de doorsnee Nederlandse student het studeren serieus neemt, zullen de maatregelen uit de wet 'Kwaliteit in verscheidenheid' echt werken. Dan scheppen de maatregelen de juiste omstandigheden. Dan kunnen universiteiten hun verantwoordelijkheid nemen en zal mijn ene vriendin straks een succesvol afgestudeerde arts zijn en mijn andere vriendin een gemotiveerde student die niet begrijpt hoe ze blij heeft kunnen zijn met een 5,5.

Dit artikel verscheen eerder in NRC Handelsblad.