Wetenschapsjournalisten zien zich niet zo als waakhond

Weinig media reflecteren kritisch op de bevindingen en het proces van wetenschappelijk onderzoek. Ook ziet minder dan de helft van de wetenschapsjournalisten het waakhond zijn als een van de drie belangrijkste onderdelen van hun opdracht

Dat blijkt uit het recent onderzoek Wakers van de wetenschap van het Rathenau Instituut.  Wetenschapsjournalistiek speelt een belangrijke rol in de oordeelvorming over wetenschap. Dat was voor het Rathenau Instituut reden om de stand van zaken in de wetenschapsjournalistiek op te maken.

Wie zijn de wetenschapsjournalisten eigenlijk en hoe kritisch zijn ze eigenlijk? Dat ging het Rathenau Instituut onderzoeken, onder meer met enquête onder honderd wetenschapsjournalisten.

Conclusie is dat het medialandschap is veranderd.  Journalisten moeten nieuws maken dat voor een breed publiek aantrekkelijk moet zijn. Een commerciële medialogica is vaak doorslaggevend bij het bepalen van de onderwerpskeuze.

De meeste wetenschapsjournalisten hebben geen opleiding als journalist, maar een universitaire opleiding. Een klein percentage heeft daarbij een journalistieke master gedaan. Ze zijn meestal niet in vaste dienst, ze schrijven als freelancer. Enerzijds dwingt hen dat efficiënt te werk te gaan, anderzijds vervagen ook de grenzen tussen journalist en publiek. Veel wetenschapsjournalisten hebben naast het schrijven van artikelen een andere functie, bijvoorbeeld als communicatiemedewerker of tekstschrijver.  

De meeste wetenschapsjournalisten zien het als hun taak om kritisch en analytisch te werk te gaan en met een goede schrijfstijl. Bijna allemaal zien ze het publiek informeren over wetenschappelijke ontwikkelingen en doorbraken als hun belangrijkste opdracht. Het onderzoek dat journalisten doen, zetten zij echter relatief weinig in de context van ander onderzoek op hetzelfde gebied.

Een andere manier waarbij de wetenschap gebruikt wordt, is het interviewen van van experts om het debat maatschappelijk debat te voeden. Ze zetten de visie van die wetenschappers af tegen andere bestaande visies in de politiek of tegen andere onderzoeken.

Opvallend is dat weinig media kritisch reflecteren op de bevindingen en het proces van wetenschappelijk onderzoek. Minder dan de helft van de wetenschapsjournalisten in de enquête ziet zichzelf als een waakhond die de wetenschap in de gaten moet houden of als iemand die de democratie dient.