Schaf de scriptie af!

 

Hoeveel universitaire studenten willen nu wetenschapper worden? 

Anderhalve week geleden gaf ik een scriptieworkshop aan de universiteit Utrecht. In de mooie Boothzaal mocht ik een praatje houden over wetenschappelijk denken en doen voor zo'n 80 bachelor- en masterstudenten. Aan het begin van mijn college vroeg ik ze wie er wetenschapper wilde worden. Raad eens hoeveel studenten er hun hand opstaken?

Ik geef zo het antwoord.

Tot nu was mijn ervaring dat de meeste studenten geen wetenschapper willen worden. Als je erover nadenkt, is dit vreemd. Ze volgen immers een opleiding tot wetenschapper. Mijn begin analyse was dat ze naar de universiteit gaan omdat deze opleiding maatschappelijk het hoogste staat aangeschreven en dus de beste kansen biedt voor een maatschappelijke carrière.

Je studeert niet alleen voor een baan

Dit was een van de reacties die ik kreeg op mijn begin blog - er klopt iets niet in onderwijsland: je studeert niet alleen voor een baan. 

Prachtig. Het klopt denk ik! Maar het is naar mijn gevoel ook taal uit de jaren 70 en geen maatschappelijke mainstream meer. Het hedendaags denken over onderwijs is dat het een baan moet opleveren. Dat je daarvoor studeert. De ontwikkeling van je geestelijke bagage als mens is je eigen verantwoordelijkheid. Let op: dit is het maatschappelijk mantra - niet mijn mening. 

Mijn eigen riposte is dat je voor die geestelijke bagage geen vier jaar nodig hebt en zeker geen master waar je de helft van je tijd bezig bent met een test om als wetenschapper door te gaan (de scriptie). Als we als samenleving ruimte zouden willen maken voor "je studeert niet alleen maar voor je baan" zijn er betere manieren om dat te organiseren. Een enkel wetenschappelijke opleiding is daarvoor niet geschikt.

Denken en doen als wetenschapper 

Een ander argument dat ik hoorde: de universiteit leidt niet alleen op tot wetenschapper, maar ook tot wetenschappelijk denken en doen. Het gaat om het niveau, het abstract en kritisch kunnen denken, dat van belang is voor de samenleving.

Een interessant argument dat echter even gedateerd is als het vorige.

Zowel de samenleving als de universiteit zijn ´door de postmoderniteit gegaan´. Een chique benaming voor wat onze aanstaande koning "ook maar een mening" heeft genoemd: het idee van één waarheid is losgelaten. De meeste mensen geloven niet meer in zo'n absolute en universele waarheid. Net zomin als in het idee van een autoriteit - paus, politicus of wetenschapper - die deze waarheid belichaamt of als exclusief eigendom heeft.

Kennis is van zijn voetstuk gevallen. Het wetenschappelijk denken en doen dus ook. Akkoord, voor technische en toegepaste wetenschappen als geneeskunde, natuurkunde en biologie geldt dit niet. Maar de samenleving verwacht van sociologen, psychologen, politicologen, bedrijfskundigen of communicatie-wetenschappers al lang niet meer dat ze met de `waarheid` komen. De wetenschappers in die disciplines zelf ook niet meer.

Het gaat nog een stapje verder. Wetenschappelijk denken en doen blijkt steeds vaker een sta in de weg, een beperking. De Tweede Kamer krijgt verwijten dat ze het volk niet vertegenwoordigt omdat er vrijwel alleen doctorandussen in zitten - die staan te ver van de `echte wereld`. Psychologen worden getraind in wetenschappelijk denken en krijgen dan vaak in hun echte werk de tegenovergestelde klus om mensen te leren `uit hun hoofd` te komen. En wat te denken van al die consultants en interim managers met academische papieren, we zijn hun mooie praatjes en plannen onderhand spuugzat, maar het is precies het abstract denken dat ze leren op de universiteit!

Er klopt iets niet in onderwijsland. We kunnen beter. Mensen die geen wetenschapper willen worden, moeten we niet daartoe opleiden. We kunnen ze voeden met wetenschappelijke theorien en uitleggen wat wetenschappelijk denken en doen is. Maar laten we ze alsjeblieft ook leren hoe ze in de echte wereld moeten staan. Dat doe je niet met een test als wetenschapper - de scriptie -. Schaf die af en verzin wat beters!

Terug naar het scriptiecollege 

Hoeveel van de 80 studenten wilden er wetenschapper worden? Niemand stak zijn hand op. Ik drong even aan. Toen waren het er één en een half. De rest had geen wetenschappelijke ambities, maar volgt dus wel een opleiding tot wetenschapper. Absurd. 

[Deze blog werd oorspronkelijk gepubliceerd op Scriptieklasje.nl]