Op vrijdag 1 oktober vond de lancering plaats van het Kenniscentrum Instituties van de Open Samenleving (IOS), een nieuwe stap in de ontwikkeling van het focusgebied Origins and Impacts of Institutions. SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan en de Utrechtse hoogleraren Paul Schnabel, Hans Schenk en Mark Bovens waren de gastsprekers. De algemene teneur van hun verhalen: Nederland staat er nog steeds vrij goed voor als open samenleving maar daar moet wel blijvend aan worden gewerkt.
Collegevoorzitter Yvonne van Rooy opende de bijeenkomst en benadrukte onder meer de maatschappelijke relevantie van de Utrechtse focusgebieden in het algemeen en het nieuwe kenniscentrum in het bijzonder.
Universiteitshoogleraar en SCP voorzitter Paul Schnabel zag wel raakvlakken tussen het IOS en het SCP, beiden houden zich immers bezig met instituties. Uit onderzoek van het SCP blijkt dat Nederland zich heeft ontwikkeld tot mediacratie: van alle instituties scoren de media qua vertrouwen het hoogst. De informatie uit die media is volgens Schnabel overigens meer gebaseerd op gevoel dan op ratio en meer op angst dan op vreugde. Om de ratio meer terug te krijgen zag Schnabel wel een rol weggelegd voor de universiteiten, die volgens hem hun maatschappelijke rol en verantwoordelijkheid beter en meer structureel moeten gaan oppakken.
Hoogleraar Economie Hans Schenk concentreerde zich in zijn verhaal vooral op bedrijven als instituties en bespak onder meer de invloed van het aandeelhoudersmodel op de praktijk van de investeringsbeslissing. Hij liet daarbij zien dat dit model zowel in de VS als in Groot Brittannië de reële investeringen heeft aangetast, vooral die in R&D. ‘In Nederland plukken we daar nu de zure vruchten van, bijvoorbeeld in de financiële dienstverlening en de farmaceutische industrie’, aldus Schenk.
Volgens SER voorzitter Alexander Rinnooy Kan is ‘de polder alive and kicking’. Hij sprak dan ook zijn vertrouwen uit dat Nederland zijn rol als gidsland ook in de toekomst kan blijven vervullen zolang we maar goed en constructief met de verschillende issues om blijven gaan. Het goede voorbeeld geven; daar ligt volgesn hem de sleutel tot het succes. Zoals in de SER waar volgens Rinnooy Kan nuchter wordt gedebatteerd op basis van argumenten.
Hoogleraar Bestuurskunde Mark Bovens liet in zijn verhaal zien dat ondanks alle negatieve berichten het politieke vertrouwen in Nederland onverminderd hoog is. Dat heeft vooral te maken met het feit dat Nederland een lange democratische traditie heeft, een lage graad van corruptie en een evenredige vertegenwoordiging. Wel signaleerde Bovens eens toenemende kloof qua politiek vertrouwen tussen hoog en laag opgeleiden. Een issue waar politici meer rekening mee moeten gaan houden.
Hoogleraar Geschiedenis Bas van Bavel, een van de trekkers van het focusgebied en de belangrijkste aanjager van het kenniscentrum, sprak als laatste en toonde zich verrast over de vrij positieve verhalen wat betreft de vitaliteit van de Nederlandse instituties. Die positiviteit laat volgens Van Bavel overigens niet onverlet dat er nog grote uitdagingen en vraagstukken liggen ten aanzien van de instituties en de open samenleving. Het IOS is klaar om deze handschoen op te pakken.
Meer informatie: www.uu.nl/focusgebieden/institutions