Tijdloze toneelparel: Who’s afraid of Virginia Woolf?

Vlijmscherpe dialogen, gevaarlijke spelletjes en verbale slachtpartijen. Edward Albee’s toneelklassieker Who’s afraid of Virginia Woolf? gaat door merg en been. De uitvoering van Toneelschuur Producties met Toneelgroep Oostpool fascineert, choqueert en intrigeert.

Een late, dronken afterparty na een universiteitsfeestje. Het oudere echtpaar Martha (Maria Kraakman) en George (Jacob Derwig) hebben het jonge koppel Nick (Sanne den Hartogh) en Honey (Kirsten Mulder) thuis uitgenodigd. Vrijwel meteen worden Nick en Honey gegijzeld in een voortdurende machtsstrijd tussen George en Martha. Genadeloos vernederen en denigreren de twee elkaar tot op het bot. Niets gaat hen te ver.
De kracht van het stuk zit in bloedstollende psychologische oorlogsvoeringen en manipulaties; de kijker wordt meegezogen in de steeds verder oplopende spanning tussen George en Martha. Dankzij de juiste keuze van regisseur Erik Whien om de nadruk te leggen op tekst, komt het stuk goed tot zijn recht. Dit doet hij door het publiek niet teveel te betrekken bij het stuk. Bij andere stukken praten spelers bijvoorbeeld wel eens richting het publiek of gaan ertussen zitten. Hier zijn ze echter toeschouwer, zodat de concentratie volledig ligt bij de tekst. Het treffende decor dat de kijker niet afleidt met (onnodige) technologische hoogstandjes, het doek ‘Who’s afraid of Red, Yellow and Blue’ van Barnett Newman, versterkt dit nog eens. Tot slot is het gebruik van de scriptvertaling van Gerard Reve een belangrijke toevoeging. Doordat Reve net als Albee hield van een absurdistische, poëtische stijl, komt de originele tekst goed tot uiting. Enkele lange monologen hadden echter ingekort mogen worden. De aandacht verslapt soms door de grote hoeveelheid complexe informatie.

Indrukwekkend acteerwerk maakt dit stuk ijzersterk. Derwig laat zien dat hij tot de top van de Nederlandse acteurs behoort. Zijn goede timing, het in durven lassen van stiltes en een overtuigende cynische, intimiderende houding maken hem een genot om naar te kijken. Zijn meedogenloze tegenstandster Kraakman kan snel omslaan van een ijzige, haatdragende echtgenote naar een kwetsbare vrouw. Regelmatig terugkerend in Albee’s werk is kinderlijke onschuld en naïviteit. Dit is mooi in zijn waarde gelaten door de humoristische vertolking hiervan door Mulder. Een minder punt aan het spel is dat de spanningsopbouw vraagt om heftige escalaties, die echter nauwelijks komen. Waar in andere uitvoeringen borden en glazen door de lucht vlogen, blijft het hier bij scheld – en schreeuwpartijen. Een koppel met zo’n hoog destructiviteitsgehalte had nog schokkender en extremer geportretteerd mogen worden.
De boodschap die Albee met dit stuk wil uitdragen is zowel boeiend als ongemakkelijk: wat is waarheid en wat is illusie? Niet alleen voor beide koppels, ook voor de kijker is dit een worsteling, die soms niet weet of er gehuild of gelachen moet worden. Zijn de ruzies gespeeld of niet? Kunnen mensen elkaar zo intens haten? De locatie waar dit stuk gespeeld wordt, draagt bij aan het overdragen van deze boodschap; emoties kunnen door kijkers goed gelezen worden. Dit komt omdat het stuk specifiek speelt in intieme, kleine theaters, zoals in dit geval het Utrechtse Theater Kikker.
Hoewel eindeloos vertolkt sinds de première in 1962 in New York City, slaagt regisseur Erik Whien er goed in de tijdloze context van Who’s afraid of Virginia Woolf? over te brengen. In een tijdsbeeld waarin de wereld door de Cuba Crisis op de rand van een Derde Wereldoorlog staat, is er in het stuk een voortdurende dreiging voelbaar. Deze context blijft bewaard, maar wordt door Whien tegelijkertijd universeel gemaakt door de donkere en uitdagende kant van Albee’s werk te laten zien; het ideale gezin blijkt verre van ideaal te zijn. In die tijd stond dit voor het doorbreken van The American Dream, in universeel opzicht toont Whien de bedrieglijke natuur van vele sociale relaties. De kijker blijft dan ook vragend achter. Wat is echt en wat is vals? Zijn we bang voor de waarheid? Kunnen we leven zonder illusies?

Bekijk hier de speellijst van Who’s afraid of Virginia Woolf? door Toneelgroep Oostpool.

Recensie
on 31/03/2014

Vlijmscherpe dialogen, gevaarlijke spelletjes en verbale slachtpartijen. Edward Albee’s toneelklassieker Who’s afraid of Virginia Woolf? gaat door merg en been. De uitvoering van Toneelschuur Producties met Toneelgroep Oostpool fascineert, choqueert en intrigeert.

Een late, dronken afterparty na een universiteitsfeestje. Het oudere echtpaar Martha (Maria Kraakman) en George (Jacob Derwig) hebben het jonge koppel Nick (Sanne den Hartogh) en Honey (Kirsten Mulder) thuis uitgenodigd. Vrijwel meteen worden Nick en Honey gegijzeld in een voortdurende machtsstrijd tussen George en Martha. Genadeloos vernederen en denigreren de twee elkaar tot op het bot. Niets gaat hen te ver.

De kracht van het stuk zit in bloedstollende psychologische oorlogsvoeringen en manipulaties; de kijker wordt meegezogen in de steeds verder oplopende spanning tussen George en Martha. Dankzij de juiste keuze van regisseur Erik Whien om de nadruk te leggen op tekst, komt het stuk goed tot zijn recht. Dit doet hij door het publiek niet teveel te betrekken bij het stuk. Bij andere stukken praten spelers bijvoorbeeld wel eens richting het publiek of gaan ertussen zitten. Hier zijn ze echter toeschouwer, zodat de concentratie volledig ligt bij de tekst. Het treffende decor dat de kijker niet afleidt met (onnodige) technologische hoogstandjes, het doek ‘Who’s afraid of Red, Yellow and Blue’ van Barnett Newman, versterkt dit nog eens. Tot slot is het gebruik van de scriptvertaling van Gerard Reve een belangrijke toevoeging. Doordat Reve net als Albee hield van een absurdistische, poëtische stijl, komt de originele tekst goed tot uiting. Enkele lange monologen hadden echter ingekort mogen worden. De aandacht verslapt soms door de grote hoeveelheid complexe informatie.

Indrukwekkend acteerwerk maakt dit stuk ijzersterk. Derwig laat zien dat hij tot de top van de Nederlandse acteurs behoort. Zijn goede timing, het in durven lassen van stiltes en een overtuigende cynische, intimiderende houding maken hem een genot om naar te kijken. Zijn meedogenloze tegenstandster Kraakman kan snel omslaan van een ijzige, haatdragende echtgenote naar een kwetsbare vrouw. Regelmatig terugkerend in Albee’s werk is kinderlijke onschuld en naïviteit. Dit is mooi in zijn waarde gelaten door de humoristische vertolking hiervan door Mulder. Een minder punt aan het spel is dat de spanningsopbouw vraagt om heftige escalaties, die echter nauwelijks komen. Waar in andere uitvoeringen borden en glazen door de lucht vlogen, blijft het hier bij scheld – en schreeuwpartijen. Een koppel met zo’n hoog destructiviteitsgehalte had nog schokkender en extremer geportretteerd mogen worden.

De boodschap die Albee met dit stuk wil uitdragen is zowel boeiend als ongemakkelijk: wat is waarheid en wat is illusie? Niet alleen voor beide koppels, ook voor de kijker is dit een worsteling, die soms niet weet of er gehuild of gelachen moet worden. Zijn de ruzies gespeeld of niet? Kunnen mensen elkaar zo intens haten? De locatie waar dit stuk gespeeld wordt, draagt bij aan het overdragen van deze boodschap; emoties kunnen door kijkers goed gelezen worden. Dit komt omdat het stuk specifiek speelt in intieme, kleine theaters, zoals in dit geval het Utrechtse Theater Kikker.

Hoewel eindeloos vertolkt sinds de première in 1962 in New York City, slaagt regisseur Erik Whien er goed in de tijdloze context van Who’s afraid of Virginia Woolf? over te brengen. In een tijdsbeeld waarin de wereld door de Cuba Crisis op de rand van een Derde Wereldoorlog staat, is er in het stuk een voortdurende dreiging voelbaar. Deze context blijft bewaard, maar wordt door Whien tegelijkertijd universeel gemaakt door de donkere en uitdagende kant van Albee’s werk te laten zien; het ideale gezin blijkt verre van ideaal te zijn. In die tijd stond dit voor het doorbreken van The American Dream, in universeel opzicht toont Whien de bedrieglijke natuur van vele sociale relaties. De kijker blijft dan ook vragend achter. Wat is echt en wat is vals? Zijn we bang voor de waarheid? Kunnen we leven zonder illusies?

Bekijk hier de speellijst van Who’s afraid of Virginia Woolf? door Toneelgroep Oostpool.

Tags: recensie | toneel

Advertentie