Onafhankelijke journalistiek heeft nog altijd een cruciale functie op de universiteit

Precies vijftig jaar geleden verscheen het eerste onafhankelijk blad bij de Universiteit Utrecht. U Utrechtse Universitaire Reflexen heette het. Daarna kwam het Ublad en in 2010 veranderde het weekblad in een Digitaal Universiteitsblad (DUB). Reden om hierbij stil te staan. Ter gelegenheid van het lustrum geeft DUB een themamagazine over StudentenStad uit. Het magazine gaat over de relatie tussen studenten en niet-studenten en hoe die relatie zich door de jaren heeft ontwikkeld.

Een jubileum is ook een moment om je af te vragen wat de functie van een onafhankelijk medium vandaag de dag nog is. Dat is ook wat we aan enkele UU'ers hebben gevraagd en van wie we deze week bijdragen zullen plaatsen.

Als DUB borduren we voort op een rijke traditie van spraakmakende universitaire journalistiek. In de beginjaren waren de artikelen overwegend politiek georiënteerd. Dat paste bij de tijdgeest. Vanaf de jaren 90 kwam er meer oog voor human interest. Hoe beleven studenten en medewerkers hun tijd op de universiteit?

Toch is er altijd een rode draad van kritische verhalen. Soms leven oude verhalen ineens weer op. Bijvoorbeeld wanneer het gaat over de dienstauto van het College van Bestuur. Het Ublad initieerde in de jaren 80 de discussie over de dienstauto: heeft een collegevoorzitter recht op een dienstauto? DUB schreef dit jaar over de vraag of zo’n dienstauto vanwege de hoge kosten nog wel in stand gehouden moet worden. En daarbij werd ook aan studenten en medewerkers gevraagd hoe zij daar tegenaan kijken.  

Hoe kan het dat de universiteit een onafhankelijke site als DUB financiert terwijl er regelmatig kritische verhalen over de universiteit in staan? Met de regelmaat van de klok krijgen we dergelijke vragen. Aan de andere kant horen we ook dat een site die geld krijgt van de universiteit en daar organisatorisch ingebed is nooit helemaal onafhankelijk kan zijn.

Het is het spanningsveld waarbinnen en onafhankelijk universiteitsblad moet opereren. Je bent niet de stem van de universiteit, maar er wel aan verbonden. In mijn ogen zijn wij er in de eerste plaats voor de studenten en medewerkers van de UU. Bij elk artikel dat wij publiceren, is de eerste vraag: waarom is dit belangrijk voor de student of medewerker van de UU? En niet: wat wil de universiteit vertellen.

Als onafhankelijke journalisten kijk je om je heen wat er op de universiteit gebeurt. Je volgt het debat en praat met studenten en medewerkers waar zij in de praktijk tegenaan lopen. Dan stel je vragen. Hoe kan dit? Waarom is dat zo? Waar komt het vandaan?

Dat kunnen ook onderzoeksvragen zijn. De universiteit zegt bijvoorbeeld duurzaam te willen zijn, maar hoe ziet dat streven er in de praktijk uit? Maakt de universiteit waar wat ze belooft. Wat zou het voor de wetenschap betekenen wanneer er niet meer gevlogen mag worden? Studenten zeggen dat ze duurzaam zijn, maar hoe gaan ze daar in het dagelijks leven mee om?

Onafhankelijke journalistiek betekent niet dat de redactie een mening geeft. We willen laten zien welke ontwikkelingen er zijn binnen de universiteit. En we willen dat erover gediscussieerd en gesproken wordt zodat iedereen zijn eigen mening kan vormen. Zo hebben we recent de discussie aangezwengeld of de regeltjes binnen de universiteit niet te betuttelend zijn. We deden dit omdat we signalen kregen van mensen die zich door de toename van normatieve regels steeds meer onder druk voelen gezet. Ook houden we de vinger aan de pols als het gaat om machtsmisbruik of ongewenst gedrag. Hoe kan dit ontstaan? Hoe kan je dit als universiteit voorkomen?

Ik denk dat een onafhankelijk universiteitsblad nog altijd een cruciale functie heeft op de universiteit. Als je wilt dat studenten en medewerkers betrokken zijn bij de universiteit, moeten ze ook weten wat er gebeurt en de kans krijgen mee te denken. Als medium moet je de vrijheid voor de journalisten ook goed regelen, met een redactiestatuut en een redactieraad die de inhoudelijke koers van het medium toetst. Een medium als DUB moet zorgvuldig werken en zich houden aan de journalistieke spelregels.

DUB wil er zijn voor de studenten en medewerkers. Het allerbelangrijkste is daarbij dat je vertrouwen moet hebben van de lezersgroep. Zij moeten kunnen afgaan op de eerlijke en transparante informatie die DUB publiceert en weten dat ze hun ideeën, suggesties en twijfels via dit medium kunnen delen met de rest van de universitaire gemeenschap.

De UU moet een plek zijn waar iedereen zich veilig kan voelen en zich vrij voelt zijn of haar mening te geven, hoe kritisch die ook is. Helaas merken we steeds vaker dat een aantal mensen zich alleen anoniem kritisch durft uit te laten. Hopelijk kan DUB als onafhankelijk medium een rol spelen de ruimte voor het vrije debat te versterken.