Studente farmacie volgt 80 patiënten met opiaten

Een half jaar lang volgde student farmacie Sharon Vermeulen het wel en wee van patiënten voor en na een zware operatie. De hamvraag van haar bachelorthesis: wat is het effect van pijnstillers op obstipatie na afloop van een operatie?

“Is dat medicijn nu wel echt nodig?” Als ze zelf eens bij de huisarts of een specialist moet zijn, noemt Sharon Vermeulen zichzelf ‘gezond kritisch’. “Ik slik niet klakkeloos elk pilletje, omdat ik ook de bijwerkingen van de werkzame stoffen ken. Die kunnen soms erg vervelend zijn.”
Dat een onderzoek naar bijwerkingen van medicijnen ook het onderwerp werd van haar bachelorthesis is dus geen toeval. Ze koos voor het effect van zware pijnstillers, oftewel opiaten, op de darmen van patiënten na een orthopedische operatie. Zij raken regelmatig geobstipeerd door het gebruik van de medicijnen. Maar hoe vaak en hoe ernstig, dat is nog nauwelijks onderzocht.
Om meer inzicht te krijgen in de bijwerkingen van opiaten volgde Sharon ruim 80 patiënten voor en na hun orthopedische operatie in de Sint Maartenskliniek in Nijmegen. Bijzonder is dat ze de regie van haar onderzoek van begin tot eind in eigen hand had. Van het schrijven van brieven tot het patiëntencontact, het analyseren van de resultaten en het schrijven van het bachelorwerkstuk. Haar inspanningen werden bekroond met een mooie 8.
Het volgen van 80 patiënten, dat klinkt als een enorme klus!
"Dat klopt. Ik ben een half jaar lang bezig geweest met mijn bachelorthesis, waarvan twee maanden zo’n beetje dag en nacht. Het meest arbeidsintensieve was het volgen van de patiënten. Tijdens het eerste telefonische contact met de patiënt vroeg ik of ze wilden meewerken aan het onderzoek. Een week voorafgaand aan de operatie nam ik bij de patiënten vragenlijsten af en tijdens het ontslaggesprek stelde ik de patiënten opnieuw vragen over eventuele klachten. Vaak waren patiënten overdag niet bereikbaar, dan zat ik op zaterdagavond nog aan de telefoon. Daarnaast reisde ik drie keer per week naar de Sint Maartenskliniek in Nijmegen, waar ik het grootste deel van mijn onderzoek heb uitgevoerd.”
Wat heb je precies onderzocht?
“Ik wilde weten wat het effect was van zware pijnstillers, zoals tramadol, op obstipatie na afloop van een operatie. Mijn verwachting was dat er meer klachten over verstopping zouden zijn bij patiënten die deze middelen slikken dan bij patiënten die deze medicijnen niet gebruiken. Dat klopte ook: obstipatie leek vaker voor te komen bij patiënten die na een operatie opiaten gebruikten.
“In het onderzoek heb ik niet alle factoren die een rol zouden kunnen spelen bij obstipatie, onderzocht. Zo is de situatie van patiënten na een operatie natuurlijk niet optimaal om verstopping tegen te gaan. Ze liggen veel in bed en krijgen andere voeding in het ziekenhuis of in de kliniek. Ook het effect van een goede of minder goede stoelgang voorafgaand aan de operatie heb ik niet meegenomen in mijn onderzoek.”
Zijn je resultaten toch bruikbaar in de praktijk?
“Ja, want ook al ik heb ik niet alle variabelen in mijn onderzoek opgenomen, er is een niet te ontkennen verband tussen opiaatgebruik en obstipatie. Patiënten die last hebben van verstopping, lijden vaak vreselijk veel pijn. Ik merkte tijdens het contact met de patiënten dat ze baalden van de obstipatie, en het echt als een groot probleem ervoeren.
“Met mijn resultaten zou het medicatiebeleid na een orthopedische ingreep eventueel aangepast kunnen worden. Het grootste verschil dat mijn werkstuk kan bewerkstelligen is dat artsen wellicht standaard een laxatiemiddel kunnen toevoegen aan de medicatie van de patiënt, om zo de mate van obstipatie te verminderen.”
Had je veel contact met patiënten tijdens je onderzoek?
“Heel veel, en dat vond ik tegelijkertijd ook het interessante eraan. Ik volgde de patiënten vanaf een week voor opname, tijdens hun verblijf in de kliniek en enige tijd erna. Ik had persoonlijk contact met ze, en regelmatig stortten ze hun hart bij mij uit over de klachten die ze hadden door de verstopping. Ik hielp ze ook bij het invullen van de vragenlijsten, want sommige vragen waren vrij abstract.
“Tijdens mijn onderzoek merkte ik dat patiënten elkaar tips gaven om de klachten bij obstipatie tegen te gaan, zoals gedroogde pruimen eten of verse jus d’orange drinken. Zo leerde ik ook weer van hen, want huis-, tuin en keukenmiddeltjes blijken ook nog steeds zeer effectief.”
Wat trekt je aan in farmacie?
“Ik ben geen grote voorstander van medicijngebruik, integendeel. Ook kijk ik kritisch naar de farmaceutische industrie. Wel ben ik gefascineerd door de gezondheidszorg. In eerste instantie wilde ik diergeneeskunde of geneeskunde studeren, maar het snijden in mensen of dieren om ze beter te maken: dat kon ik niet met elkaar rijmen. Ik wilde mensen op een meer ‘vredelievende’ manier helpen. Toen werd het dus de opleiding farmacie.
“Ik vind ook de rol van apotheker interessant: we proberen op een heel andere manier patiënten te helpen dan dat artsen dat doen. Soms moeten we artsen overhalen om een bepaald medicijn wel of niet te gebruiken. Die adviserende rol ligt mij wel.”
Waar zie je jezelf na je studie werken?
“Omdat ik het contact met patiënten zo geweldig vind, weet ik nu zeker dat ik de openbare farmacie in wil, bijvoorbeeld werken in een apotheek. Ik vind het leuk om mensen te informeren over medicijnen, en hun verhaal aan te horen. Als apotheker bepaal je samen met de patiënt de juiste dosis van een bepaald geneesmiddel.  
“Als apotheker heb je bovendien een enorme verantwoordelijkheid: of medicijnen wel of niet bij elkaar mogen worden ingenomen bijvoorbeeld, of de juiste bereiding van medicijnen. Die verantwoordelijkheid merk ik nu al tijdens mijn bijbaan in een apotheek in Zeeuws Vlaanderen, waar ik vandaan kom. Ik doe vrijwel alleen nog het administratieve deel zoals het inboeken van medicijnen, maar ook hierin mag ik natuurlijk absoluut geen fouten maken.”
Wanneer denk je je doel te bereiken?
“Ik moet eerst nog drie jaar studeren. Tijdens mijn master Farmacie volg ik veel patiëntgerichte vakken, en de komende periode ga ik ook stagelopen in een apotheek. Ik geniet van het doen van patiëntgericht onderzoek, en vind zo’n lange studie dan ook geen straf.”