Promovendus op weg naar muziekzoekmachine
Een zoekmachine maken voor muziek op basis van noten of geluid. Dat is de heilige graal voor Bas de Haas (31). Met zijn promotieonderzoek is de wereld daar een stukje dichterbij gekomen. Nog even en je kunt de computer de volgende vraag stellen: ‘Mag ik van u een rustig jazznummer waarin de trompet de melodie speelt?’
Welk stukje van de puzzel heb jij de afgelopen vier jaar weten te vinden?
“Ik heb een computerprogramma geschreven dat muziek herkent op basis van de harmonie. Harmonie ontstaat in muziek wanneer er ten minste twee noten tegelijk klinken, deze samenklinkende noten noemen we akkoorden. De klassieke muziektheorie leert ons dat er veel regelmaat is te vinden in de manier waarop akkoorden worden gemaakt en worden gecombineerd tot akkoordenschema’s. Ik ben er in geslaagd een programma te schrijven dat akkoordenschema’s kan uitschrijven, analyseren en vergelijken.”
Ben je muziekwetenschapper?
“Nee, mijn promotieonderzoek heb ik gedaan bij Informatica na mijn studie CKI, Cognitieve Kunstmatige Intelligentie. Maar ik heb van kinds af aan altijd al muziek gemaakt. Ik speel gitaar. Tijdens mijn studie heb ik nog twee jaar aan het conservatorium in Utrecht gestudeerd. Uiteindelijk werd het conservatorium in combinatie met CKI te zwaar. Ik ben afgestudeerd op een aan muziek gerelateerd onderwerp en daarna was er een plaats vrij om onderzoek te doen naar Music Information Retrieval – MIR.”
Music Information Retrieval?
“Het content gebaseerd ontsluiten van muzikale informatie; in goed Nederlands. Binnen het MIR-vakgebied wordt geprobeerd om muzikale informatie uit een digitaal muziekbestand af te leiden en deze informatie te gebruiken om grote collecties digitale muziek te ordenen. Belangrijk is hierbij dat er echt gekeken wordt naar de muziek en niet naar de aanvullende digitale etiketten die de artiest en titel beschrijven. Een belangrijk onderdeel van MIR is het opstellen van gelijkenismaten, de mate waarin muziekstukjes op elkaar lijken dus. Deze gelijkenismaten maken het mogelijk om te zoeken naar gelijkenissen in melodie, ritme, dezelfde instrumenten en stijl bijvoorbeeld. Ik heb naar de harmonie gekeken. Door mijn interesse in muziek en mijn jaren aan het conservatorium was ik goed onderwezen in de harmonieleer en dat kwam mooi uit toen ik solliciteerde naar de promotieplaats.”
Wat is er leuk aan om via akkoordenschema’s naar muziek te zoeken?
“Sinds internet zijn de mogelijkheden om muziek te publiceren enorm vergroot. Het aanbod is vele malen groter dan dat op cd of vinyl. Hoe moet je in die enorme hoeveelheid als liefhebber nieuwe nummers ontdekken die je mooi vindt? Nu kun je via de akkoorden van een favoriet nummer zoeken naar nummers die er op lijken. Dit kunnen nummers zijn die bijvoorbeeld door een onbekende muzikant in Canada zijn gemaakt, die aan internet zijn toevertrouwd en die je dus niet zo snel zal horen op de radio. Maar je kan bijvoorbeeld ook zoeken naar covers van een nummer. Als het nummer oorspronkelijk wordt gezongen door een vrouw in een rustig tempo, kan je door te zoeken op het akkoordenschema ook een snellere uitvoering gezongen door een man vinden. De akkoorden blijven over het algemeen gelijk bij een cover.”
Wat is het uiteindelijke doel van onderzoek op het vlak van MIR?
“Een Google voor muziek maken – de heilige graal. Dan kun je bijvoorbeeld een stukje bladmuziek invoeren of een melodietje en dan krijg je daar het juiste nummer bij plus nog een aantal nummers die er op lijken en die je waarschijnlijk ook mooi zou vinden. De huidige methoden gebruiken vaak het principe dat Amazon gebruikt als je daar iets koopt: de mensen die dit artikel kochten, kochten ook…. Je kent het wel. Maar hier wordt niet naar de daadwerkelijke muziek gekeken en door echt op muziekinhoud te zoeken, kan je veel specifiekere zoekvragen beantwoorden.”
Hoe heb je dat programma gemaakt eigenlijk?
“Wat ik heb gedaan is dat ik een uitgebreid programma heb geschreven dat de regels van de klassieke harmonieleer nabootst. Ons model, want ik heb het niet allemaal in mijn eentje gedaan, is slim en weet welke akkoorden elkaar volgens die leer kunnen opvolgen. Vervolgens kunnen we dit model gebruiken om harmonische gelijkenismaten op te stellen. We vergelijken liedjes door te kijken of ze dezelfde regels van opeenvolgende akkoorden hanteren.”
Je bent op 28 februari gepromoveerd, ga je nog verder in het onderzoek?
“Ja, ik ben nu postdoc. Op de laatste conferentie die over mijn onderwerp werd gehouden, was er veel interesse voor ons model en ik ga nu kijken wat er nog meer mogelijk is met MIR. Ik ga niet alleen kijken naar harmonie, maar ook naar variaties die daarin voorkomen.”
Maar bestaat eigenlijk iets dergelijks niet al? Nu kun je je smartphone een liedje laten horen en dan krijg je op je scherm de titel en uitvoerende artiest te lezen.
“Ja dat klopt. Een aantal jaren geleden is dat ontstaan uit onze MIR-community – Shazam heet het. Dit programma maakt een soort vingerafdruk die het mogelijk maakt een specifieke opname van een specifiek nummer te herkennen. Het probleem hierbij is dat wanneer dezelfde artiest dit nummer live uitvoert deze techniek niet werkt omdat het nummer niet exact hetzelfde zal klinken. Met de harmonische gelijkenismaten, die ik tijdens mijn promotieonderzoek ontwikkeld heb, is het wel mogelijk een dergelijke opname terug te vinden; het akkoordenschema van het liedje is immers wel exact hetzelfde.”
Bas de Haas raakte op de middelbare school gefascineerd door computers. Hij vindt het een bijzonder gegeven dat er een apparaat is, dat je precies kan laten doen wat je wilt. Toen hij van school kwam is hij CKI gaan studeren in Utrecht omdat hij in die tijd informatica te beperkt vond. CKI bekijkt de inzetbaarheid van computers uit verschillende disciplines als filosofie, psychologie, informatica, biologie en taalkunde. “Het gevaar van CKI is dat je op tijd moet kiezen waar je meer van wilt weten. Het is zo’n brede opleiding, dat je daar makkelijk in kan verdwalen. Ik denk dat ik op de juiste momenten de goede keuzes heb gemaakt; ik heb voor de psychologische aspecten gekozen, voor informatica en muziek.”
Kritische noot!Nederland kan nu in de wereld nog aardig meekomen doordat elke inwoner in de basis een goede opleiding heeft gekregen. Ik vind het daarom triest dat door de bezuinigingen het basisonderwijs en het speciaal onderwijs in gevaar kan komen. Ik snap best dat er bezuinigd moet worden, het gaat er echter om wat voor een keuzes daarin worden gemaakt. Wat mij betreft mogen ze de hypotheekrenteaftrek snel afschaffen. Liever dat dan bezuinigen op het onderwijs van kinderen.
Music Information Retrieval based on tonal harmony, van W.Bas de Haas