In BBQ-tijd is rook hot
Het is hoogseizoen voor toxicoloog Frans Greven. Het mooie droge weer zorgt voor vele natuurbranden en de vuurkorven en barbecues worden veelvuldig aangestoken. Met het vuur komt de rook en dat is het onderzoeksterrein van Greven. De media weten hem te vinden en één journalist noemde hem de ‘ontdekker van de brandweerziekte’. Blij mee?
“De term brandweerziekte zou ik graag een beetje willen afzwakken. De journalist leidde de term af van het groot aantal brandweermensen dat ik heb gevolgd voor mijn onderzoek. Maar het Reactive Airways Dysfunction Syndrome komt niet alleen voor bij brandweerlieden. RADS is een vorm van beroepsastma en kan ontstaan bij het inademen van een grote hoeveelheid rook. Maar ook iedereen die herhaaldelijk wordt blootgesteld aan kleine hoeveelheden rook, kan een toegenomen prikkelbaarheid van de luchtwegen krijgen. Voor mijn onderzoek heb ik veel hulpverleners uit Drachten gevolgd. Daar was in 2000 een grote brand in een opslagbedrijf van chemische stoffen waarna zowel hulpverleners als omstanders van de brand binnen 24 uur last kregen van hun longen en van wie een aantal last bleef houden van RADS.”
Chemische brand
Frans Greven (49) promoveerde op 26 april op zijn onderzoek bij het IRAS naar de gevolgen van het inademen van rook, maar daarvoor trad hij al regelmatig op als expert in de media naar aanleiding van Moerdijk waar ook een chemische brand woedde. Door de zomerse dagen rondom zijn promotie werd hij vaak geconfronteerd met vragen over de schadelijkheid van rook van barbecues en vuurkorven. “Maar mijn conclusies kun je niet zomaar doortrekken.”
Daar is wat uitleg bij nodig. “Mijn conclusie luidt wel dat het niet zo veel uitmaakt of de rook afkomstig is van een woning-, auto- of heidebrand. Alle rook is schadelijk. In een vuurhaard worden steeds nieuwe stoffen gevormd die een bijtend karakter hebben en in alle branden voorkomen. Na het inademen van rook zien we onder meer een toename van IL-8 in het bloed en dat is een teken van een ontsteking. Deze zogenoemde IL-8 verhoging houdt minimaal 3 maanden aan. Mogelijk verdwijnt de ontsteking daarna, maar als in de tussentijd weer rookblootstellingen plaatsvinden, krijg je chronisch last van je longen en ontwikkel je klachten die lijken op beroepsastma. De vraag is in welke mate en hoe vaak je rook moet inademen om die chronische last te krijgen.”
Barbecues
De ongerustheid van buurtbewoners die overlast ondervinden van barbecues en vuurkorven, kan Greven die werkzaam is bij de hulpverleningsdienst in Groningen vooralsnog niet wegnemen. “Naar aanleiding van de media-aandacht krijg ik daar regelmatig telefoontjes over. Maar daar is vervolgonderzoek voor nodig om precies te weten te komen wanneer je blijvende schade ondervindt van rook. Ik hoop geld te krijgen voor dit vervolgonderzoek.”
Bij de mensen die beroepsmatig met brand te maken hebben, is de ongerustheid juist afgenomen, zegt Greven. “Na de brand in Drachten was er onder de bevolking en de brandweer veel ongerustheid. Daar werd gedacht dat er van alles onder het tapijt werd geveegd, maar door het onderzoek is die ongerustheid juist minder geworden. De brandweerlieden gingen ook heel nuchter met de conclusies van het onderzoek om en zien RADS als een beroepsrisico.”
Onkies
Zijn ervaringen met de pers over zijn onderzoek zijn overwegend positief. “Er was uiteindelijk maar één journalist die de door mij aangegeven feitelijke onjuistheden in zijn stuk niet heeft aangepast voor publicatie. Een ander had de tekst ook niet laten lezen, maar die had gelukkig geen fouten gemaakt. Eén journalist vroeg me of ik hem in contact kon brengen met mensen die lijden aan RADS, maar dat heb ik niet gedaan. Dat vind ik onkies.”
Dát hij de pers haalde, stemde tot blijheid. “Ik ben het onderzoek begonnen uit wetenschappelijke interesse. We vermoedden natuurlijk wel dat rook niet gezond is voor de mens, maar bewezen was het niet. Nu bekend is dat de gevolgen van het regelmatig inademen van rook kan leiden tot luchtwegeffecten, kan ik ook een aanbeveling doen: brandweerlieden moeten sneller hun ademluchtmasker opzetten om hun longen te sparen. En dat je zo’n aanbeveling kan doen, geeft ook wel een grotere voldoening dan het behalen van de pers.”