‘Staken? Daar heb ik de tijd niet voor’

Niet meer uren werken dan waarvoor je betaald wordt. Dat was de gedachte achter de “witte staking” die het comité WOinActie eind oktober afkondigde. Het idee was afkomstig van de Utrechtse hoogleraar Ingrid Robeyns. Zij opperde het middel in een uitzending van Buitenhof over de werkdruk in het hoger onderwijs.

Verschillende docenten verstuurden in november daarom automatische reply’s waarin ze uitlegden dat een antwoord dit keer weleens langer op zich kon laten wachten. Hoeveel Utrechtse docenten precies hebben meegedaan aan de actie is onbekend.
Uit interviews van website ScienceGuide met deelnemers bleek bovendien dat het ook wel erg lastig was om je daadwerkelijk aan je uren te houden. Zo willen docenten hun studenten liever niet teleurstellen of collega’s met extra werk opzadelen.

Toch stelt WOinActie nog hardere acties in het vooruitzicht. Stoppen met lesgeven of nakijken bijvoorbeeld. Nu minister Van Engelshoven bij haar presentatie deze week van haar strategische agenda erkende dat er veel meer geld nodig is voor hoger onderwijs, is de conclusie van WOinActie: ‘Actievoeren heeft zin.’

Onze vraag per email aan het DUB-panel luidt daarom:

Mogen studenten lijden onder acties van docenten tegen de oplopende werkdruk?

Bestuurskundige Jasmijn van Harten heeft niet meegedaan aan de witte staking en heeft er ook weinig van gemerkt. Zij heeft wel sympathie voor de actie, maar ze vindt ook dat een baan van een wetenschapper niet in een van 9 tot 5-aanstelling te gieten is. Je hebt als docent een flexibele instelling nodig, mailt ze. Daar krijgt de docent van de universiteit veel autonomie en vrijheid voor terug.

Van Harten: “Maar als het werk stelselmatig wordt ervaren als te veel en niet wordt afgewisseld met 'daluren' dan is het tijd om daar een signaal over af te geven, bijvoorbeeld via een witte staking. Ik denk dat die op begrip van stakeholders als studenten kan rekenen. Misschien is het juist wel goed dat ze zien dat hun docenten, net als zij, lijden onder werkdruk en dat docenten het goede voorbeeld geven door prioriteiten te stellen over wat ze wel en niet doen in hun werkweek.”

Student Aardwetenschappen Eise Nota:
"Dat studenten niet zouden mogen lijden onder een staking, is onzin. Ik ken docenten vooral als erg betrokken bij hun vakgebied en zeker ook bij studenten. Dat blijkt ook wel uit het feit dat het de meeste docenten niet gelukt is om zich aan de witte staking te kunnen houden. Het gaat er ook om dat studenten merken dat docenten te maken krijgen met oplopende werkdruk en dat er iets moet gebeuren om dat tegen te gaan. Daar zullen de meeste studenten ook begrip voor hebben. Studenten lijden pas echt onder docenten die uitvallen vanwege overwerktheid."

Innovatiewetenschapper Frank van Rijnsoever:
“Als treinreizigers mogen lijden onder stakende conducteurs, scholieren onder stakende leraren, en automobilisten onder demonstrerende boeren, dan mogen studenten ook een beetje lijden onder punctuele docenten. Overigens is het zeer de vraag of de studenten het ook echt als lijden ervaren. Het kan ook zijn dat bij zo’n witte staking de kwaliteit van het onderwijs wat omlaag gaat, bijvoorbeeld doordat het minder intensief wordt. Op de korte termijn hebben studenten dan wat meer vrije tijd, wat velen ook als een voordeel zullen beschouwen.”

Ik heb niet het idee dat de samenleving of de politiek enige urgentie ziet

Sociaal geograaf Bouke van Gorp:
“Als iedereen deel zou nemen aan een witte staking, dan wordt het inzichtelijk hoe gewoon het is geworden om veel meer uren te werken (ook al doen velen van ons dat waarschijnlijk deels ook uit enthousiasme en betrokkenheid; er zit ook een component in van ‘anders komt het werk niet af’). Als we allemaal een maand lang mee zouden doen, dan merk je welke zaken blijven liggen, welke keuzes dan steeds gemaakt moeten worden in wat je wel en niet doet. Of dat ervoor zorgt dat er meer geld naar het hoger onderwijs komt, vraag ik me wel af. Ik heb niet het idee dat de samenleving of politiek enige urgentie ziet in het probleem van werkdruk binnen universiteiten. Ik mis bij het huidige kabinet sowieso een vooruitstrevende visie op hoger onderwijs en onderzoek.”

Student Onderwijswetenschappen Leonie Schiphorst:
“Ik moet eerlijk zeggen dat ik niks heb gemerkt van deze staking. Ik vind het goed dat er wordt stilgestaan bij het structureel overwerken, alhoewel dit natuurlijk niet alleen een probleem is bij medewerkers van een universiteit. Ik denk dat de studenten minder lijden onder een witte staking dan onder een algehele staking. Ik kan mij voorstellen dat het als docent lastig is om je aan deze staking te houden omdat je jezelf of anderen ermee benadeelt. Zo’n out of office-reply draagt naar mijn idee wel bij aan het vergroten van het bewustzijn binnen de universiteit, maar leidt niet direct tot een vermindering van de overuren.”

Acties zonder overlast zijn geen acties

Kunsthistorica Annemieke Hoogenboom:
“Ik betwijfel of de docenten van de UU ooit op enige schaal tot echte actie te bewegen zullen zijn. Maar dat de studenten daarvan dan overlast zullen vinden is onvermijdelijk. Het alternatief zou zijn dat de docenten zouden gaan actievoeren ‘in hun eigen tijd’. Het punt is alleen dat die eigen tijd al lang niet meer bestaat. Bovendien: acties zonder overlast zijn geen acties. Het is overigens denkbaar dat de studenten solidair zullen zijn, omdat zij ook wel weten dat de onderwijskwaliteit gebaat is bij een vermindering van de werkdruk.”

Sociaal geograaf Fred Toppen:
“Ik heb niet deelgenomen aan de actie, hoe sympathiek het idee er achter ook is. Dat anderen last hebben van een actie is evident, anders is zo'n actie een tandeloos wapen. Maar bij velen is die overlast tijdelijk. Bij een staking van het openbaar vervoer werk je een dag thuis; bij een basisschool zal de lesstof dan niet op die dag maar op een andere dag in het schooljaar een plaats krijgen. Een cursusdag missen op de universiteit is anders. Het vaak strakke tijdschema maakt het inhalen van een college lastig (tijdsloten!, geen zaal beschikbaar!) en feedback wil je toch geven. Ik vind dat studenten recht hebben op hun college en feedback en door dat een dag niet te geven, moet ik mij in allerlei vaak onmogelijke bochten wringen om het op korte termijn op een andere dag wel te geven. Daar ontbreekt mij de tijd voor.”

Onderwijskundige Casper Hulshof tenslotte heeft een korte maar krachtige boodschap:
“Studenten lijden nu al onder de oplopende werkdruk.”